Soedanese migranten gemarteld in Libië, familie moet losgeld betalen 

Op hun tocht naar Europa vallen steeds meer Afrikaanse vluchtelingen en migranten in de klauwen van mensensmokkelaars en bendes die hen uitbuiten of folteren. Vaak belanden de beelden van die mishandelingen bij de familie, samen met de eis om duizenden euro's losgeld. VRT-journalist Rudi Vranckx kreeg zelf ook zulke WhatsApp-berichten te zien en sprak met de broer van een Soedanees slachtoffer.

Twaalf seconden. Zo lang duurt het martelfilmpje dat nu de ronde doet op WhatsApp. Niet dat het de bedoeling was van de folteraars om viraal te gaan; het was een activist die de beelden die enkel aan de familie gericht waren, openbaar maakte.

Opgelet: dit stuk bevat beelden die kunnen schokken.

Een naakte jongeman ligt op zijn buik op de grond, bewaakt door een gewapende smokkelaar. Met een stok laten ze smeltende resten silicone op zijn ontblote rug vallen. Zijn linkerarm toont de wonden van een eerdere foltersessie, met zijn rechterhand probeert hij verwoed de schade op zijn verbrande rug te beperken. Zijn gejammer gaat door merg en been, tot hij nog maar één woord kan uitbrengen: “genoeg, genoeg, genoeg”. Het is een primitieve, maar effectieve foltertechniek om losgeld te eisen bij vrienden en familie.

De gruwelijke beelden zijn geen alleenstaand geval: mensenrechtenorganisaties als Amnesty International, Human Rights Watch en het Rode Kruis, maar ook de VN en UNICEF tekenden al honderden verhalen op van migranten en vluchtelingen die in hun tocht naar Europa worden uitgebuit, afgeperst of gemarteld.  

We spreken in Frankrijk met Abu Bakr, een Soedanees die asiel kreeg in Frankrijk. Hij toont ons beelden van zijn twee broers die door een onbekende militie worden vastgehouden in ruil voor losgeld. De twee werkten al een jaar in Libië toen ze op weg naar Tripoli door een militie werden opgepakt. Ze verdwenen van de radar, tot hun familie plots een video doorgestuurd kreeg. Net zo'n video als de video die nu dus de ronde doet op Whatsapp.

Ook de broers van Abu Bakr werden gedwongen op de grond te gaan liggen. Ze zijn niet de enigen: vijf anderen delen hun lot in dezelfde kleine kamer. Twee van hen zijn al aan hun verwondingen overleden. 

"Stort het geld of ze vermoorden ons ook", smeken de broers in beeld, terwijl een bewaker hen met een houten stok slaat. Hun ruggen zijn bebloed en verbrand. De militie eist 10.000 euro voor de vrijlating van de twee broers, over te maken in Soedanese ponden.

Abu Bakr stuurde de video door naar Soedanese vrienden, die samen 2.000 euro bij elkaar kregen. Maar de deadline is ondertussen verstreken en Abu Bakr wacht op een telefoontje van de smokkelaars. "Ik vrees dat ik ze nooit meer terug zal zien", zegt hij geëmotioneerd.

De meeste Afrikaanse migranten en vluchtelingen betalen voor een reis tot aan de Libische kust. Maar onderweg worden ze door smokkelaars aan milities en criminele bendes overgedragen of verkocht. Sommigen belanden op slavenmarkten, anderen worden in kleine huisjes opgesloten tot hun familie met losgeld over de brug komt.

Wie buiten het bereik van de bendes weet te blijven, komt vaak alsnog terecht in een van de naar schatting dertig detentiecentra van de regering. Ze zitten er opeengepakt in kleine cellen en slapen er op de grond. Voedsel en medische zorgen zijn er onvoldoende. Ook in deze officiële centra is mishandeling schering en inslag. Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) sterven er nu zelfs meer vluchtelingen en migranten in Libië dan wanneer zij een boottocht over de Middellandse Zee ondernemen.

Nochtans zijn deze praktijken niet nieuw. Mensenrechtenorganisaties trekken al sinds 2013 tevergeefs aan de alarmbel. De getuigenissen die zij horen, worden almaar schrijnender, de video's gruwelijker en de geëiste geldsommen hoger. De Afrikaanse Unie gelast een onderzoek naar de nieuwe afpersingsvideos over gefolterde Soedanezen. 

In Libië verblijven er zeker 500.000 vluchtelingen en migranten, 60% van hen uit Sub-Sahara Afrika. Volgens de Verenigde Naties heeft ongeveer 30% van die vluchtelingen en migranten recht op een beschermend statuut in Europa. In theorie. In de praktijk kunnen ze nergens heen.

Aanvullende verslaggeving door Mahmoud Elsobky

UPDATE: de Soedanese broers die door Libische bendes werden gefolterd en vastgehouden voor losgeld, zijn vrijgekomen. Dat liet het Libische leger weten. Ze krijgen nu medische zorgen in het ziekenhuis. Ze spraken met hun familieleden en zouden na verzorging weer naar Soedan gaan.

Het bericht komt na verhoogde druk op de Libische autoriteiten door de Afrikaanse Unie, mensenrechtenorganisatie en de Soedanese overheid. Een goed einde aan de uitzichtloze situatie die voor veel migranten in Libië dagelijkse realiteit is.