Jan Nolf

Justitie te koop. GAS-boetes zijn het einde van de rechtsstaat

Jan Nolf Erevrederechter en justitiewatcher

Met de GAS-boetes loopt onze jusititie de Taliban in Afghanistan achterna. GAS is geen justitie, een rechtstaat waardig, maar het wapen van de willekeur, uitgevonden om ingezet te worden tegen het gepeupel. Onthou dat bij de verkiezingen.

Het was een historische dag voor iets dat niét gebeurde. De minister van Justitie vond immers géén GAS boete uit voor een strafwet tegen niet opdagende kiezers: een zoveelste vervolging die het Parket al jarenlang naar de prullenmand verwezen heeft. Dat is nochtans traditie: wat het Parket geen “prioriteit” meer vindt, wordt overgelaten aan de lokale inspiratie van GAS. Nu de G van GAS toch voor ‘Gemeentelijk’ staat (Gemeentelijke Administratieve Sancties) is het net voor deze verkiezingen geen slecht idee eens na te zien of GAS ook juridisch wel het ‘win/win’- recept is dat bijna alle partijen ons als wondermiddel voorspiegelen.

Vooreerst de G van Geschiedenis in GAS. Die heeft niet de G van Glorieus. Het is de geschiedenis van de verloedering van justitie en het gebrek aan respect voor de handhaving van de kleine regels van alledag. Er is nochtans niets wat je in nu in een zinnige GAS-wetgeving zou terugvinden, wat voordien niet voorzien was in het Strafwetboek.

Als politierechter (m’n zwartwerk naast het vrederechterschap van 1987 tot 1995) heb ik alles voor me zien passeren: van agressie tot hondendrollen, van vuilnis tot verwijten-voor-vuile-vis. Sinds 1995 verdwenen echter twee ankerpunten. Vooreerst het lokale politieparket, tot dan met wakkere terreinkennis aangevoerd door de politiecommissaris: dichter bij de burger kon het niet. Ten tweede de kantonnale vrederechter-politierechter, die je tot in kleine steden en gemeenten terugvond, en ook zijn Pappenheimers kende.

Met de eerste schaalvergroting van Justitie in 1995 ging alle initiatief tot vervolging naar de veel slimmere substituten van de arrondissementele parketten en de beoordeling naar de verre, grote politierechtbanken. Die hadden goed begrepen dat ze zich enkel over de geblutste motorkap van Koning Auto moesten buigen: louter technische materie, als collateral damage van onze verkeersinfarcten. Het resultaat van die verkeersfabriek van Justitie was de verwaarlozing van de vele kleine kantjes van onze drukke dichte samenleving, met alle ergernissen van dien. Dat resulteerde ook in een stemgedrag.

GAS daartegenover stellen als remedie negeert dus in de eerste plaats de vaststelling dat we niet wilden en nog altijd niet willen investeren in een justitie die werkt. Er zijn luie rechters, omdat er luie politici zijn, verkozen door luie kiezers: allemaal lui in denkwerk, en lui in centen die we er voor over hebben. Dan krijg je GAS: de nep-justitie die je verdient.

GAS is de justitie van een nep-democratie

Het doet ons terugkeren tot het middeleeuwse Vlaanderen, waar de regels veranderden met de stedelijke ophaalbrug die je overstak. Het minimum minimorum voor een werkbaar ‘strafrecht-light’ zou minstens moeten inhouden dat de cataloog van ‘inbreuken’ federaal vastgelegd zou worden. Binnenkort zelfs regionaal, als je die bevoegdheid over de gemeenschappen verdeelt: geen probleem. Dan zou je minstens de stedelijke humeur-wetgeving vermijden van een vroede burgervader- of moeder waarvan voorbeelden eerder in satirische websites passen dan gemeentelijke reglementen. In het Ancien Régime van kasteelheren was er op dat punt evenveel arrogantie en lichtgeraaktheid, maar misschien minder regelknevelarij.

Het gevaar van dat verdelen van regelgevende bevoegdheden aan kleine leenheren – nu burgemeesters – kan ook meer eigentijds geïllustreerd worden. Het volstaat er ‘Stad in oorlog’ (Special Knack deze week) op na te slaan hoe oorlogsburgemeesters zo’n GAS-godsgeschenk hadden kunnen gebruiken. Eigenlijk deden ze dat ook ‘avant la lettre’ in hun “gevaarlijke mix van autoritair en völkisch katholicisme en Vlaams-nationalisme”.

Laat staan als we onze GAS-boetes zouden exporteren naar de nieuwe Westerse rechtsorde in Afghanistan: iedere lokale krijgsheer zijn hoogstpersoonlijk dorpsreglement van hoofddoeken tot afgehakte vingers. Dan stel je het met die extreme vergelijking vast: in feite huppelen we hen achterna, want daar heb je nu al dat lappendeken van justitie volgens de kleur van de goegemeente en z’n Taliban-bestuurders.

GAS is dus geen vorm van justitie, een rechtstaat waardig, maar het wapen van de willekeur: onthou dat bij deze en de volgende gemeenteraadsverkiezingen. En blijf 6 jaar wakker, want lachGAS is een politiek verdovingsmiddel: ook die medische vergelijking gaat op.

GAS heeft ook een VIP-versie

Vergeet de hondenpoep. GAS kadert in een veel groter geheel met een nog pittiger reukje: de tarifiërende ver-markt-ing van justitie. GAS behandelt je op die markt als ongewilde klant: dit mispeuterd, betekent zoveel euro aan de kassa. De klachtendienst is zo goed als onbestaande: 1 op 1000 vond er verleden jaar in Kortrijk z’n weg naar. Dat beschamend cijfer werd dan door de bevoegde schepen op de koop toe als een succes voorgesteld, terwijl volgens onderzoek in justitie minstens 5 op 1000 vonnissen van rechters (als juristen toch iets beter opgeleid dan GAS-ambtenaren) gewoonweg vergissingen zijn.

Maar GAS-boetes zijn nu eenmaal enkel uitgevonden voor het “gepeupel”, en daar wil niemand bij horen tot hij/zij het ondervindt. In Brasschaat zal dat trager indringen dan in Borgerhout, maar dat hoort ook bij de Sarkozering van het beleid.

Weinigen zijn het echter gegund om van de VIP-versie van GAS gebruik te maken: het ‘verruimd verval van strafvordering tegen betaling van een geldsom’ (VVSBG), door procureur-generaal Yves Liégeois al bepleit in zijn Mercuriale van 1 september 2008. Die wetswijziging werd theoretisch van toepassing vanaf 16 mei 2011, maar kende ook dan nog wat hinderpalen.

Wie daar echter al voor de reparatiewet van 11 juli 2011 (en voor de fameuze omzendbrief van mei 2012) pienter van genoot is magnaat Patokh Chodiev, die pas na zijn Belgische VVSBG-deal à 23 miljoen euro in de zaak Tractebel prompt op 27 juni 2011 een vloot van 45 helikopters bestelde bij Sarkozy.

Bling-bling-justitie

Die bling-bling-justitie huldigt eigenlijk fundamenteel dezelfde regels: je doet wat fout, en je koopt het af. Schijnbaar om het af te leren. Tenzij je het de prijs waard vindt, want dan lijkt het eerder op een onderhoudscontract met justitie.

Daar zit wel nog een groot verschil. Welzijnswerkers en vakbonden ondervinden nu dat GAS hen bestraft bij een ludieke sit-in, en worden stilaan wakker terwijl de GAS-trein al gepasseerd is. Anders dan de diamant-lobby bij de VVSBG zijn ze bij GAS natuurlijk niet gehoord.

Wie het kleine niet geert, is het grote niet weerd: wie bij de verkiezingen tegen de kleine GAS zijn stem verheft, doet dat ook tegen de grote versie ervan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content