Het beschikbaar deel is het deel van het vermogen waarover vrij kan worden beschikt zonder rekening te moeten houden met de reserve van de kinderen. Tijdens het leven mag elke burger weliswaar volledig vrij over het ganse vermogen beschikken, doch na overlijden kan er sprake zijn van inkorting indien d ereserve van bepaalde erfgenamen is overtroffen. Het beschikbaar deel is dit deel van de nalatenschap waarover volledige vrijheid bestaat, zoals dit deel dus niet kann worden aangetast door inkorting.
Het beschikbaar deel bedraagt hoe dan ook de helft van het vermogen ongeacht het aantal kinderen.
Schenkingen aan andere erfgenamen dan kinderen en kleinkinderen buiten part
Schenkingen aan andere erfgenamen dan kinderen worden vermoeden buiten part/buiten deel te zijn met bedoeling dus te bevoordelen. Evenwel kan in de schenking bepaald worden dat de schenking te aanzien is als een schenking als voorschot op de erfenis.
Inbreng waardering op datum schenking met indexering tot dag van overlijden
Om te beoordelen dat het beschikbaar deel tijdens het leven van de erflater middels schenkingen niet werd overtroffen moeten erfgenamen gedane schenkingen 'inbrengen'. Voor de inbreng van roerende én onroerende goederen geldt hierbij de regel dat de waarde op de dag van de schenking, geïndexeerd wordt tot aan de dag van het overlijden van de erflater. De reserve in natura wordt aldus vervangen door een reserve in waarde.
Indien de erflater echter een verklaring van behoud voor de notaris liet verlijden voor de uiterste vervaldag (op dit moment vastgelegd op 01/03/2019 dan vervalt de indexering van de waarde en wordt ingebracht aan de waarde op moment van de schenking.
Schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik worden in rekening worden gebracht aan de waarde op het moment dat het vruchtgebruik ophoudt.
De reserve is afhankelijk van het aantal afstammelingen die weliswaar samen steeds de helft van de nalatenschap als reserve delen.
|
Reserve
|
Samen
|
Beschikbare deel
|
1 kind
|
1/2
|
|
1/2
|
2 kinderen
|
1/2
|
1/2
|
1/2
|
3 kinderen
|
1/2
|
1/2
|
1/2
|
4 kinderen en meer
|
|
1/2
|
1/2
|
De reserve van de langstlevende echtgenoot valt uiteen in twee delen.
De algemene reserve, van de langstlevende is het vruchtgebruik op de helft van de fictieve massa. Daarnaast heeft de langstlevende een concrete minimale reserve, waarbij de langstlevende in elk geval het bezit heeft over het ganse vruchtgebruik van de gezinswoning en de zich daarin bevindende huisraad (dit zijn de zogenaamde preferentiële goederen).
Dit vruchtgebruik van op gezinswoning en de huisraad is dus de minimumreserve van de langstlevende, zelfs al is dit meer dan de helft van de nalatenschap. Vormen de preferentiële goederen minder dan de helft van de nalatenschap, dan worden ze aangevuld met het vruchtgebruik van de andere goederen, tot de helft van de nalatenschap is bereikt. Sinds 2017 is ook de huur van de gezinswoning reservatair beschermd.
De langstlevende echtgenoot, kan onder bepaalde voorwaarden, worden onterfd. In dit geval verliest de langstlevende echtgenoot diens reserve zonder enige beoordelingsmarge van de rechter
De onterving van de langstlevende is mogelijk onder volgende voorwaarden:
1. de onterving moet in een testament worden uitgedrukt;
2. de echtgenoten moeten minstens zes maanden feitelijk gescheiden leven;
3. één van de echtgenoten heeft afzonderlijk verblijf gevraagd of een vordering tot echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk ingesteld. Van zodra één van de vorderingen zijn ingesteld, kunnen beide echtgenoten overgaan tot algemene onterving;
4. de echtgenoten mogen na de gerechtelijke vordering niet opnieuw zijn gaan samenwonen.