Een restlegaat of fideïcommis de residuo is “een gift waarbij de beschikker het geheel of een deel van zijn goederen vermaakt aan een eerste begunstigde of bezwaarde en hetgeen van deze goederen overblijft bij het overlijden van de eerste begunstigde aan een tweede begunstigde of verwachter die eveneens door de beschikker wordt aangewezen”
Het restlegaat is een algemeen aanvaarde uitzondering op de erfstelling over de hand, omdat op de eerste begunstigde geen bewaarplicht rust en, gelet op zijn vrije beschikkingsrecht, hierdoor geen goederen aan het vrije handelsverkeer onttrokken worden. Het vrije beschikkingsrecht mag welswaar beperkt worden tot beschikkingshandelingen gesteld ten bezwarende titel met verbod handelingen te stellen ten kosteloze titel over de toegewezen goederen. De eerste legataris is evenwel niet verplicht om de verkregen goederen te bewaren ten voordele van de tweede begunstigde. Precies hierdoor betreft het restlegaat geen verboden erfstelling over de hand.
In een restlegaat wordt in 1 testament 2 begunstigden aangesteld. De eerste krijgt de nalatenschap om hierover volledig vrij te beslissen maar hetgeen er na het overlijden van die begunstigde overblijft van hetgeen deze bij testament heeft gekregen wordt dan bij diens overlijden overgemaakt aan een tweede legataris of aan de wettelijke erfgenamen.
Tijdens het leven van de eerste begunstigde zijn de rechten van de tweede begunstigde zeer beperkt. Hij heeft wel belang om een boedelbeschrijving te laten opmaken.
Toepassingen.
• Een dame van 80 jaar heeft geen kinderen behoudens een zuster van 79 jaar. Haar vermogen is aanzienlijk en zij weet dat haar zuster die nalatenschap nooit zal kunnen opmaken. Zonder restlegaat zou bij overlijden van de jongere zus het vermogen kunnen verdwijnen naar een niet gewenste bestemming (bv. de kinderen van die zus met wie onze dame in onmin leeft, dan wel de echtgenoot van die dame en later diens familieleden.
Zij kan dan een restlegaat opstellen waarbij haar nalatenschap naar haar zuster gaat maar dat hetgeen wat overblijft naar... (bv. Artsen zonder grenzen) gaat.
• Een oude welstellende weduwnaar wil zorgen voor zijn goede vriendin. Hij vindt dat ze alles mag opdoen wat ze nog nodig heeft om na zijn overlijden er nog het beste (of misschien iets beter) van te maken maar dat hetgeen overblijft dan wel naar zijn erfgenamen moet gaan.
• Kinderloze echtparen kunnen aldus de overlevende van hun beiden te begunstigen met alles wat hij kan en wil opdoen zonder de familie volledig in de kou te zetten die dan de overschot krijgt.
• Met deze techniek kan ook een familiale tak (meestal de schoonfamilie) buiten spel gezet.
Bedenking:
Hett restlegaat leidt tot een dubbele heffing in de erfbelasting. De eerste begunstigde betaalt erfbelasting op hetgeen hij verkrijgt en de tweede begunstigde betaalt nogmaals erfbelasting op het residu, aan het tarief van de eerst aangeduide legataris.
• Het restlegaat is ook een prachtige techniek inzake successieplanning. Immers het tweede legaat, het restlegaat volgt het tarief van het eerste legaat. Een kinderloos paar wil een ver nichtje begunstigen middels testament. Welnu zij begunstigen elk in een afzonderlijk legaat eerst de langstlevende met als restlegaat het verre nichtje, die normaal zeer hoge successierechten zou moeten betalen, maar middels dit systeem op deze rest slechts belast zal worden net zoals de langstlevende, hetgeen een gigantische besparing uitmaakt.
Het restlegaat kan een verbod inhouden voor de eerste begiftigde om ten kosteloze titel te beschikken over de goederen. Een dergelijk beding maakt geen verboden erfstelling over de hand uit.