De uitvoering in natura is de normale wijze van gedwongen uitvoering zowel van de verbintenissen op iets te doen als van die om iets niet te doen; allen wanneer die uitvoering in natura niet of niet meer mogelijk is moet de uitvoering door het gelijkwaardige geschieden. (Oud Artt. 1142, 1143 en 1144 B.W. - Nieuw artikel 5.84 NBW).
Herstel van de schade in natura is de normale wijze van vergoeding van schade; de rechter is bijgevolg verplicht het herstel van de schade in natura te bevelen wanneer het slachtoffer dit vordert of de aansprakelijke dit aanbiedt en deze wijze van herstel bovendien mogelijk is en geen rechtsmisbruik uitmaak.
Uittreksel NBW
Art. 5.84. Recht op uitvoering in natura
De schuldeiser kan de uitvoering in natura van de verbintenis eisen overeenkomstig de artikelen 5.234 tot 5.236.
Uittreksel Memorie van toelichting boek 5 Verbintenissen
Zoals elke verbintenis moet een contractuele verbintenis in de allereerste plaats in natura worden uitgevoerd (P. WÉRY, L'exécution forcée en nature des obligations contractuelles non pécuniaires, 1993, 421 blz.; Cass., 6 maart 1919, Pas., 1919, I, blz. 80; Cass., 17 maart 1921, Pas., 1921, I, blz. 297; Cass., 30 januari 1965, Pas., 1965, I, blz. 538; Cass., 5 januari 1968, Pas., 1968, I, blz. 567; Cass., 30 januari 2003, R.G.D.C., 2004, blz. 405; Cass., 26 september 2003, J.J.P., 2006, blz. 323, noot R. Marchetti). Indien hij geen misbruik maakt van zijn recht, en de uitvoering in natura mogelijk is, is de schuldeiser dus gerechtigd om de veroordeling van zijn schuldenaar tot de uitvoering in natura te verkrijgen. Hij is ook gerechtigd om een beroep te doen op middelen van tenuitvoerlegging in geval die veroordeling niet zou nageleefd worden (gedwongen uitvoering in natura: inbeslagneming, uitzetting manu militari, gerechtelijke vervanging, enz.).
Het regime van die uitvoering in natura wordt uiteengezet in het gedeelte dat gewijd is aan het algemeen regime van de verbintenis.
Uittreksel NBW
Art. 5.234. Beginsel
De schuldeiser heeft het recht om de uitvoering van de verschuldigde prestatie in rechte te vorderen, tenzij dit onmogelijk of abusief zou zijn.
Behoudens de gevallen die de wet bepaalt, kan een veroordeling die niet strekt tot betaling van een geldsom niet worden ten uitvoer gelegd indien zij noodzakelijk gepaard gaat met de uitoefening van dwang op de persoon van de schuldenaar of indien zij in strijd is met de menselijke waardigheid.
Art. 5.235. Vervanging van de schuldenaar
Indien de prestatie zich hiertoe leent, heeft de schuldeiser het recht zich door de rechter te laten machtigen om de verbintenis zelf uit te voeren of te laten uitvoeren door een derde op kosten van de schuldenaar.
De schuldeiser heeft het recht om de ongedaanmaking te vorderen van al hetgeen in strijd met de verbintenis is verricht en zich te laten machtigen om daartoe over te gaan op kosten van de schuldenaar.
De rechter kan de schuldenaar veroordelen tot betaling van een provisioneel bedrag ter vergoeding van de kosten van de vervanging.
Art. 5.236. Rechterlijke beslissing die geldt als akte
Indien de prestatie zich daartoe leent, kan de rechter:
1° indien de schuldenaar in gebreke blijft een beslissing te nemen waartoe hij is gehouden en waarvan de inhoud objectief bepaalbaar is, zich in diens plaats stellen bij die beslissing;
2° indien de schuldenaar in gebreke blijft mee te werken aan het opmaken van een akte die strekt tot bewijs en die hij moet laten opmaken, bevelen dat zijn beslissing zal gelden als die akte.
Hoofdstuk 5. Herstel van de schade
Art. 5.237. Integrale vergoeding
Bij toerekenbare niet-nakoming is de schuldenaar gehouden tot het integraal herstel van de door de schuldeiser geleden schade, hetzij in natura, hetzij in geld.
De artikelen 1382 tot 1386bis van het oud Burgerlijk Wetboek zijn van overeenkomstige toepassing, tenzij hun aard en strekking hiermee onverenigbaar is.
Art. 5.238. Schadebeperkingsplicht
De schuldeiser dient redelijke maatregelen te treffen om de schadelijke gevolgen van de niet-nakoming te voorkomen en te beperken.
De redelijke kosten die hieraan werden besteed, kunnen worden verhaald op de schuldenaar.
Laat de schuldeiser na deze maatregelen te nemen, dan komt de schade die hieruit voortvloeit voor zijn rekening.