Platonische liefde
Wie stelt dat de platonische liefde een onuitgesproken liefdesrelatie is waaraan geen seksualiteit te pas komt maar zich louter beperkt tot het begeren, mist de essentie van het begrip en maakt zich mede schuldig aan de jarenlange spraakverwarring en het verkeerd begrip over hetgeen Plato schreef nopens de liefde.
De geschriften die van Plato zijn zeer toegankelijk en in een vrij gewone taal geschreven. In het boek ‘Symposium’ beschrijft Plato een uitbundig feestmaal. Zoals het filosofen behoorde, werd er veel wijn gedronken en veel gefilosofeerd tot wanneer het onderwerp ‘liefde’ werd aangesneden.
Er weze benadrukt dat de aanwezige filosofen op dat ogenblik reeds in benevelde toestand waren toen zij het hadden over de ware aard van de liefde.
Heel wat kunstwerken zijn geproduceerd onder invloed van alcohol en drugs of geschreven, dan wel gemaakt in een bepaalde vorm van bewustzijnsverandering die door sommigen “bewustzijns verruiming” wordt geheten.
En in het dronkensmansgesprek komt Socrates aan het woord nadat er vele zin en onzin werd verteld over de liefde.
Socrates beweert dat hij is ingewijd in de geheimen van de liefde, meer zelfs in de mysteriën van de liefde, meer zelfs dat hij de hogere waarheid van de liefde ontdekt heeft die zelfs boven de lichamelijke liefde uitrijst.
Aldus verkondigt Socrates hetgeen de swingers vandaag verkondigen en hetgeen in de jaren 68 meermaals werd gesteld dat er een verschil is tussen liefde en seksualiteit waarbij beiden van mekaar dienen losgekoppeld.
Socrates stelt dus zeer uitdrukkelijk dat liefde en seks 2 verschillende begrippen zijn.
Liefde is volgens Socrates een aantrekking tot schoonheid die verder reikt dan de uiterlijke schoonheid. Let wel, verder, doch niet buiten. Liefde en schoonheid gaan dus wel degelijk samen, al is schoonheid een perceptie.
Volgens Socrates komt liefde overeen met een eeuwige bezitsdrang, weze dat deze bezitsdrang abstract is en gericht is op het schone op zich en de angst deze eeuwige schoonheid te verliezen. Deze schoonheid staat niet los van de lichamelijke schoonheid maar staat aan geen zijde van de lichamelijke schoonheid.
Naast de pure seks bestaat er volgens Socrates ook een lichamelijke liefde, meer zelfs de lichamelijke liefde is volgens Socrates een pad, een weg, een scala amoris (trap der liefde) precies waarlangs de hogere liefde kan bereikt worden en ook de hogere schoonheid. Niets is schoner dan de lichamelijke liefde dan de seksualiteit die in en met liefde bedreven wordt en die de liefdesband kan versterken, zonder evenwel te stellen dat seksualiteit zonder liefde ook een werkelijkheid kan zijn.
Platonische liefde is dus zeker geen kuise liefde. Om de platonische liefde te bereiken, is de weg van de lichamelijke seksuele liefde een absolute noodzaak, een drijvende kracht om de eenheid tussen een man en vrouw opnieuw te bereiken zoals die in de scheppingsverhalen werd verstoord toen man en vrouw uit hetzelfde wezen werden gescheiden. Het is de drang naar die eenheid die vroeger in de eerste vernietigde schepping bestond te herstellen.
Maar de essentie van de liefde is niet de seks an sich volgens Socrates. De platonische liefde overstijgt dit proces waarbij de eenheid en het streven naar die eenheid met mekaar belangrijker is en waarbij de seksualiteit een nuttige, zo niet noodzakelijke trap is.
En aan de dronkenmanstafel vervolgt Plato dat dan een echte liefde alleen maar mogelijk is tussen gelijken waarbij er dus geen plaats is voor dominantie, waarbij de seksualiteit gebeurt op basis van vrije keuze, gelijke rechten, gelijke keuzes en dus gelijke status.
In de 4de eeuw voor Christus, de tijd van Plato en Socrates bestond er geen gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De verleiding is dan ook groot om de platonische liefde te definiëren als een soort homoseksuele liefde maar wie dit stelt, kent Plato niet en heeft de werken van Plato onvoldoende bestudeerd om te weten dat Plato de homoseksualiteit verwierp. Precies in dit dronkenmansbetoog stelt Plato dat de echte liefde volgens hem alleen maar kan bestaan tussen man en vrouw en deze liefde onbereikbaar is door de ongelijkheid die bestaat tussen man en vrouw.
En na de volgende kruik wijn eindigt Plato met de overweging dat de platonische liefde als de hoogste trap van de liefde totaal voor de mens onbereikbaar is waardoor hij de liefde definieert als de juiste ethische levensinstelling, de interesse voor kennis, voor de juiste ethische gedachte. De platonische liefde is door gebrek aan het echte haalbare, niets meer dan het aangeboren streven en het verlangen naar schoonheid en waarheid en uiteindelijk naar goddelijkheid, een weg die slechts aan weinig mensen is gegeven.
En wellicht is deze opmerking op veel gehoon onthaald, wellicht omdat dit een plagerij was ten aanzien van Socrates, die gehuwd was met niemand minder dan Xanthippe, hetgeen letterlijk blonde merrie betekent en van wie algemeen bekend stond dat zij steeds maar het leven van Socrates onmogelijk maakte, zeurde en zanikte, althans volgens sommige bronnen.
Toch dient benadrukt dat andere bronnen precies deze Xanthippe omschreven als de zelf bewuste, onafhankelijke en vrij gestreden vrouw, waarmee hoe controversieel ook, precies de platonische liefde kon bereikt worden, al bevestigen heel wat bronnen dat zij niet bepaald een schoonheid was. Misschien is dit het bewijs dat de schoonheid van de vrouw dan toch belangrijker is dan haar wijsheid of juist omgekeerd.
Zou een vrouw niet om minder klagen wanneer haar man hele dagen uithuizig was en op markten en pleinen, de gekste mensen aantrok, ze leerlingen heette, ermee ging drinken tot hij ladderzat thuis kwam om dan eindeloos te filosoferen en te zagen…alhoewel deze Socrates zoals beschreven door Plato zo een diep spoor heeft nagelaten in ons hedendaags denken.
In vino veritas.