De vaststelling van het overlijden zelf gebeurt door een geneesheer die een overlijdensattest opstelt die door de persoon die de overledene het eerst aantreft hiertoe wordt aanzocht.
De aangifte van het overlijden gebeurt vandaag i de regel door de begrafenisondernemer.
Het overlijden van een persoon moet zo snel mogelijk aangegeven (er is nochtans geen wettelijke termijn bepaald) worden bij het gemeentebestuur van de plaats van het overlijden. Gemeentelijke reglementen kunnen de termijn bepalen waarbinnen het stoffelijk overschot dient begraven, gecremeerd of van het grondgebied verwijderd te worden.
De aangifte dient te gebeuren aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de plaats waar de betrokkene is overleden.
Voor een overlijden op het grondgebied van de stad Antwerpen, dient de aangifte te gebeuren in het districtshuis van de plaats van overlijden. Deze aangifte wordt ook doorgestuurd naar het gemeentebestuur of districtshuis van de laatste woonplaats van de overledene.
De aangifte moet gebeuren door een verwant of zelfs een derde. De vereiste dat 2 getuigen het overlijden dienden te melden is afgeschaft. In de praktijk gebeurt de aangifte meestal door de begrafenisondernemer die handelt in opdracht van de familie.
In het gemeentehuis of in Antwerpen het districtshuis wordt dan een overlijdensakte opgemaakt, ten bewijze van het overlijden ter vaststelling van de identiteit van de overledene.
Na het opstellen van de akte krijgt de aangever de toestemming om de overledene te vervoeren en te begraven of cremeren.
Bij de aangifte dient overhandigd:
- een overlijdensverklaring ondertekend door de geneesheer die het overlijden heeft vastgesteld met de aanduiding of het over een natuurlijk, verdacht of gewelddadig overlijden gaat
- identiteitskaart en eventueel trouwboekje , paspoort, rijbewijs van de overledene
- identiteitskaart van de aangever of derde
- bij een verdacht of gewelddadig overlijden: een proces-verbaal van een officier van de politie en de toelating tot begraven of crematie van de procureur des konings
De akte van overlijden:De ambtenaar van de burgerlijke stand van de plaats van overlijden maakt onmiddellijk een akte van overlijden op, van zodra hem een overlijdensattest wordt voorgelegd dat werd opgesteld door de arts die het overlijden heeft vastgesteld.
In geval van overlijden van een onbekend persoon, maakt de ambtenaar van de burgerlijke stand een proces-verbaal op dat alle informatie bevat die hij heeft kunnen inwinnen omtrent de overledene.
Het proces-verbaal wordt als bijlage opgenomen bij de akte van overlijden in de DABS.
De akte van overlijden vermeldt :
1° de naam, de voornamen, de geboortedatum en geboorteplaats van de overledene, of, in geval het gaat om een onbekende, de op het ogenblik van de opmaak van de akte beschikbare gegevens;
2° de plaats, de datum en het uur van het overlijden of het levenloos aantreffen.
Akte van overlijden in geval van een overlijden aan boord van een schip of een luchtvaartuig
In geval van overlijden tijdens een zeereis, aan boord van een schip onder Belgische vlag, of tijdens de vlucht van een Belgisch luchtvaartuig, maakt de gezagvoerder, van zodra mogelijk en uiterlijk bij het eerste aanleggen of de eerste landing, een proces-verbaal op. Het overlijden wordt vermeld op de passagierslijst.
Indien de eerstvolgende aanlegplaats of landingsplaats in België is, bezorgt de gezagvoerder zo spoedig mogelijk het proces-verbaal aan de dichtstbijzijnde ambtenaar van de burgerlijke stand, die onmiddellijk een akte van overlijden opmaakt op basis van het proces-verbaal. Het proces-verbaal wordt als bijlage opgenomen. Het op papier opgemaakte proces-verbaal wordt bewaard door de ambtenaar van de burgerlijke stand die de akte heeft opgemaakt tot op het ogenblik van de overdracht van het proces-verbaal aan het Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën.
Indien de eerstvolgende aanlegplaats of landingsplaats in het buitenland gelegen is, bezorgt de gezagvoerder zo spoedig mogelijk het proces-verbaal aan de consulaire beroepspost in wiens consulair ressort de haven of landingsplaats zich bevindt.]1