Een goed pleidooi kan je niet voorbereiden, je kan je wel voorbereiden om goed te pleiten. Vooreerst is het absoluut noodzakelijk het dossier te kennen:
- de feiten,
- de mensen
- de rechtsgronden
- de achterliggende motieven
Daarnaast is enige voorafgaande kennis van de rechtbank nuttig, zodat op de reactie van de rechtbank kan geanticipeerd worden.
|
|
In burgerlijke zaken is een pleidooi geen mondelinge weergave van de geschreven conclusie. Een goed pleidooi in burgerlijke zaken helpt een rechter kennis te nemen van de zaak en stelt hem in de gelegenheid vragen te stellen. De advocaat simplificeert vaak zijn stelling in een burgerlijk pleidooi tot de simpelst mogelijke eenvoud, dan wel een andere keer tot een gedurfde constructie. In burgerlijke zaken neemt een rechter het dossier vaak pas opnieuw ter hand weken na het pleidooi. Strikt genomen mag het geheugen de rechter in de steek laten, gezien hij principieel de beschikking heeft van glasheldere conclusies van de advocaten en duidelijk geïnventariseerde stukken. Enkel een pleidooi dat een zekere indruk heeft gemaakt op de magistraat zijn aldus blijven hangen. Een goede advocaat zal deze indruk trachten te behouden door eenvoud, originaliteit, kennis, analysegeest
Maar ook humor of een spektakelelement (fotos, het tonen of demonstreren van bepaalde voorwerpen, het opvoeren van een cliënt
) kunnen gebruikt worden om deze indruk te bewerkstelligen.
In strafzaken is het pleidooi de verdediging zelf en is een eventuele conclusie enkel een geheugensteuntje voor de rechtbank nadien. Het strafbundel kan soms duizenden bladzijden zijn en ook hier is de gedegen kennis van het dossier en de allerbeste kennis van het recht (dat nog veel meer bladzijden beslaat) de beste waarborg voor een goede verdediging.
Bij zijn pleidooi heeft een advocaat een vrij grote werkruimte ter beschikking. Anders dan een gewone spreker staat een advocaat achter een vrij lange balie waarachter, waarop, waaronder en waarin hij vrij veel hulpmiddelen kwijt kan met name:
- een schema van zijn pleidooi
- eventueel zijn geschreven conclusie
- het dossier
Het schema van het pleidooi of pleitnota, kan vele vormen aannemen:
|
|
Vb. de titels van de conclusie, trefwoorden, een mindmap of een tekening vol memotechnische trucs. Vooral de inleiding en het slot worden goed voorbereid met zin voor alternatieven. Zo kan bij de inleiding worden ingespeeld op een vorige zaak, een gebeurtenis uit het nieuws van die morgen, het humeur van de rechter. Een goede advocaat heeft derhalve een aantal alternatieve inleidingen uitgewerkt soms zelfs in afzonderlijke schemas.
Na de inleiding wordt de discussie, de betwisting verduidelijkt evenals de rechtsbeginselen die verder zullen uitgewerkt. De stelling wordt geponeerd. Deze stelling wordt tot de grootst mogelijke eenvoud herleid in één of soms meerdere mooie volzinnen, soms onderbouwd met enkele wetsartikelen of mooi klinkende citaten. Vaak heeft de advocaat deze klaargelegd op een afzonderlijk vel op zijn sprekersbalie.
In het middenstuk wordt het pleidooi zelf en dus de argumentatie geleverd. Hiervoor gebruikt een advocaat zijn redenaarstalent en dus hart, lever en nieren. Dit gebeurt zelden met de verwachte theatraliteit. De rechters oefenen hun beroep niet uit om theater te aanschouwen. Daarvoor kijken zij ook naar de slechte advocatenfeuilletons. Ook hier is kennis van het dossier van belang. Hiertoe ligt het dossier meestal op de sprekersbalie, degelijk onderverdeeld in verschillende fardes, waarbij stukken dan nog vaak worden voorzien van vlagjes of boekwijzers zodat vliegensvlug naar een stuk kan gegrepen worden, ofwel omdat dit behoorde tot het scenario, dan wel omdat de rechtbank hiernaar vroeg. Tijdens het middenstuk houdt de advocaat voortdurend oogcontact met de rechtbank, teneinde in te spelen op elke vorm van interesse, of teneinde deze interesse (opnieuw) op te wekken of aan te houden bij de geringste vorm van desinteresse. De advocaat anticipeert op goed- of afkeurende blikken en stuurt in functie van deze blikken zijn pleidooi bij.
Na het vrijere spel van het middenstuk volgt het goed voorbereide slot, het dispositief, de eigenlijke conclusie, de eigenlijke vraag aan de rechtbank of de slotsom dat het bewijs van de stelling werd geleverd. Dit stuk wordt vaak voluit geschreven en ligt ter ondersteuning dan ook vaak op de sprekersbalie, al dan niet samen met enkele alternatieven.
Advocaten verliezen zelden of nooit hun draad in een pleidooi, net zo min een dirigent de draad en de interpretatie van zijn partituur verliest of vergeet. De passie en de gedrevenheid van de advocaat voor zijn zaak is wellicht vergelijkbaar met deze van de dirigent die volledig opgaat in zijn muziekstuk op het ogenblik dat hij dirigeert alsof er op dat ogenblik niets anders ter wereld bestaat.