Op en paar dagen gescheiden?
Wanneer overspel kan vastgesteld worden, kan de benadeelde echtgenoot principieel op heel korte termijn, de echtscheiding bekomen. Aldus worden de bij wet voorziene wachttijden vermeden. Deze pijnlijke lange processie vermijden is wellicht de reden waarom nog steeds het overspel nog steeds veelvuldig zal ingeroepen worden bij echtscheidingen, ook onder de nieuwe echtscheidingswet vanaf 1 september 2007. een economisch sterkere partij, die het risico loopt om een zware onderhoudsgeld te betalen, kan dit vermijden door de huwelijkspartner te laten betrappen op overspel waarna deze het recht op persoonlijk onderhoudsgeld kan verliezen, en hetgeen uitzonderlijk belangrijke financiële implicaties heeft.
|
Toen de dieren nog spraken en de mannen nog overspel mochten plegen
Wat weinigen nog weten, is dat tot in de jaren 70 het overspel slechts een misdrijf was voor zover het gepleegd werd door een vrouw. Destijds maakte overspel in hoofde van een man geen misdrijf uit, ten ware het gekwalificeerd kon worden als "onderhoud van bijzit". Concreet betekende dit dat een man zich slechts strafbaar stelde voor zover zijn buitenechtelijke escapades bij meerdere herhaling plaatsvond en niet op een toevallige wijze door een plotse zwakheid van het vlees.
Het "onderhouden van de bijzit" diende bovendien om strafbaar te zijn te geschieden in de echtelijke woonst. De definitie van de echtelijke woonst werd weliswaar met enige vrouwvriendelijkheid door de rechtspraak ruim geïnterpreteerd. De echtelijke woning werd dan ook door de oude rechtspraak gedefinieerd als elke verblijfplaats van de man waar hij gewoonlijk of op regelmatige wijze verblijft en waar een bijzit een plaats inneemt, die aan de echtgenote toekomt.
|
De gerechtsdeurwaarder betrapt
Vandaag de dag is het overspel geschrapt uit het strafwetboek maar blijft het een middel om de duurzame ontwrichting van het huwelijk aan te tonen op basis waarvan de echtscheiding kan gevorderd worden of waardoor een eis tot betaling van een onderhoudsgeld na echtscheiding door een economisch zwakkere partij kan worden gecounterd. Wie zin huwelijkspartner wil laten betrappen op overspel, moet zich wenden tot een advocaat die dan een verzoekschrift neerlegt bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement alwaar de vaststellingen zouden kunnen geschieden. Vanzelfsprekend is dit een éénzijdige procedure waarvan de overspelige dus niet verwittigd wordt. In de regel zal de voorzitter een machtiging tot vaststelling verlenen.
De advocaat van de benadeelde partij zal met deze machtiging een gerechtsdeurwaarder kunnen vragen tot de eigenlijke vaststellingen over te gaan en deze meedelen waar en wanneer de vaststellingen zouden kunnen gebeuren. Een detective is niet gemachtigd om tot vaststelling van overspel over te gaan. Wel kan een detective aanwijzingen verschaffen nopens de plaats en het tijdstip waarop de vaststellingen zou kunnen geschieden.
De betrapping op overspel kan niet geschieden tussen 22.00 uur s avonds en 05.00 uur s ochtends. In de regel belt de gerechtsdeurwaarder bij het krieken van de dag aan samen met een slotenmaker en een politieagent. De woning wordt meetstal bewaakt zodat de medeplichtige van de overspelige de woning niet onbemerkt kan verlaten. Voor zover het aanbellen niet wordt beantwoord, zal de slotenmaker de deur openmaken. Het overspel is de geslachtelijke gemeenschap van een gehuwde persoon met een derde die niet de huwelijkspartner is. Deze naakte feiten zal de gerechtsdeurwaarder vanzelfsprekend niet als dusdanig kunnen vaststellen. Wel zal de gerechtsdeurwaarder een aantal aanwijzingen noteren die met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid wijzen in de richting van een vaststaand overspel.
De argumenten om de soms vage aanwijzingen als voldoende bewijs te laten gelden zijn de volgende: het is onmogelijk voltooide vleselijke gemeenschap te bewijzen; zij die deze vereisen moeten zelf voortgaan op hetgeen uit zinnelijke omgang vermoed wordt. Aldus wordt het verstandiger geacht deze zinnelijke omgang zelf als materieel bestanddeel van het misdrijf te aanzien.
|
Vooreerst zal de gerechtsdeurwaarder de personen die hij aantreft beschrijven en ondervragen. Het feit dat hij twee personen in nachtkledij aantreft, maakt reeds een eerste aanwijzing uit dat de betrokkenen de nacht samen onder hetzelfde dak hebben doorgebracht. Vaak zullen de betrokkenen spontaan erkennen dat zij de sponde deelden.
De gerechtsdeurwaarder zal zich begeven naar de slaapkamer en vaststellen of het bed langs beide kanten warm aanvoelt en of er dan niet twee indeuken zijn. Verdere aanwijzingen van de gerechtsdeurwaarder zijn de boven- en onderkledij die hij in de kasten, of zelfs om en rond het bed aantreft.
De aanwezigheid van cosmetica, lingerie, scheerborstels of een doordringend parfum wordt door hem geacteerd om te wijzen op de aanwezigheid van een persoon van het ene of het andere geslacht. Verklaringen dat de nacht samen werd doorgebracht zonder gemeenschappelijke daad zullen weinig dienend zijn, gezien één en ander dan misschien geen eigenlijk vastgesteld overspel zou uitmaken maar wel een beledigende omgang die evenzeer als echtscheidingsgrief kan gelden.
|
In de vorige eeuw gebeurde het wel eens dat een gerechtsdeurwaarder de tussenkomst van de brandweer diende te vorderen teneinde een medeplichtige van een overspelige vrouw te bevrijden uit een dakgoot alwaar hij zich verkleumd van de kou in nachtkledij verschuilde.
Maar veelal geschiedt de eigenlijke vaststelling overspel zonder incidenten en wordt de gerechtsdeurwaarder en zijn gezelschap zelfs een ochtendkoffie aangeboden.
In bepaalde uitzonderlijke gevallen, zal het overspel toch geen zware fout uitmaken. Wanneer bijvoorbeeld het overspel gepleegd wordt naar aanleiding van een partnerruil met wederzijdse instemming, mist het overspel enig beledigend karakter waardoor het in rechte niet als echtscheidingsgrief zou kunnen gelden.
|
Tot de jaren 70 kon een man niet veroordeeld worden wegens overspel maar wel wegens medeplichtigheid aan overspel, zijnde de handeling van de man die met een gehuwde vrouw de zonde van het vlees beging. Er werd nl onderscheid gemaakt tussen volgende zedendelicten:
|
« 1. stupre avec une fille libre »
« 2. fornication avec une femme publique »
« 3. adultère avec une femme mariée »
Dans le premier cas, la femme nappartient à personne, dans le second elle appartient à tous le monde, dans le dernier, elle appartient à un seul.
Slechts in de derde hypothese kon er aldus theoretisch sprake zijn van medeplichtigheid aan overspel.
De oorsprong van het woord adultère is betwist. Ofwel komt van het latijn: "ad alteram" (van een ander) ofwel van het latijn "ad alteras ire" (op een ander gaan).
Sommigen menen zelfs dat het woord afkomstig is uit het oud-Franse werkwoord "avontire"
"Overspel" bestond als woord in de Germaanse talen onder vele vormen als "averspil", "overspil", "overspiel", "overspele", überspil" en betekende de onmatigheid in het spelen van het "minnespel".
In de Belgische wetgeving wordt geen definitie van overspel gegeven. In 1948 evenwel werd een ambtelijk decreet uitgevaardigd voor Belgisch Kongo, waarbij overspel werd gedefinieerd als de geslachtsgemeenschap van een persoon wiens huwelijk niet ontbonden is, met een andere persoon dan de echtgenoot. In tegenstelling tot de Belgische wetgeving met onderscheid tussen het overspel van de vrouw en ontrouw van de gehuwde man, maakte deze Belgisch-Kongolese regelgeving geen onderscheid tussen mannen en vrouwen. Maar in de kolonie werd wel formeel gesteld dat overspel door een man slechts weerhoudbaar was, mits het zwaar beledigend voor de vrouw was.
Onderhoud van bijzit was hoe bizar ook geen gewoontemisdrijf. Het plegen van afzonderlijke overspelige gemeenschappen van een gehuwde man, waarbij elk feit op zich niet strafbaar was, was als serie niet strafbaar, zelfs wanneer zij een gewoonte van de man waren gaan uitmaken. Er waren nog meer specifieke omstandigheden nodig om het onderhoud van bijzit met deze of gene specifieke vrouw aan te tonen.
Het overspel van de vrouw werd gestraft met een gevangenisstraf van 3 maand tot 2 jaar. De mannen werden voor het onderhoud van bijzit bedacht met lichtere straffen van 1 maand tot 1 jaar en de bijzit, in tegenstelling tot de medeplichtige aan overspel werd niet gestraft.
Waarom dit verschil tussen man en vrouw?
Voor de Franse Revolutie werd door de rechtsgeleerdheid gesteld dat hetgeen de man buitenshuis doet de vrouw niet aangaat en dat zijn wangedrag het nadeel niet heeft bastaards (die toch geen rechten hadden) in zijn familie te brengen. Daar tegenover stond dat de vader van een kind de man was die gehuwd was met de moeder van kind, waardoor de man zich door overspel van de vrouw meer bedreigd voelde. Pothier stelde in het gezaghebbende juridische boek "contrat de mariage" op pagina 516 "il n'appartient pas à la femme qui est une inferieure d'avoir inspection sur la conduite de son mari, qui est son supérieur. Anderen stelden dat gedogen dat een vrouw haar man aankloeg een onaanvaardbare aanslag op zijn eer zou zijn. Sommige rechtsgeleerden vonden zelfs unieke subtiliteiten uit door zonder blozen te stellen dat de man door zijn ontrouw slechts zijn echtgenote zou beledigen, doch niet het instituut van het huwelijk zelf, tenzij de bijzit werd onderhouden.