De rechter is gehouden het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels; hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij enkel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent; het enkele feit dat de partijen de toepassing van een bepaalde wetsbepaling niet hebben opgeworpen, betekent niet dat zij die mogelijkheid bij conclusie hebben uitgesloten
Rechtspraak:
• Cass. 20 februari 2002, De rechter mag, krachtens het beschikkingsbeginsel, het voorwerp van de vordering niet ambtshalve wijzigen, hetzij door ze uit te breiden, hetzij door ze door een andere te vervangen. De rechter kan aldus, na het voorwerp van een vordering te hebben verworpen, deze niet ambtshalve vervangen door een nietgevorderde veroordeling ;
• Cassatie 17 januari 2002, C.01.0128.;
• Cassatie 6 december 2007 C.06.0092.N1; klik hier voor het integrale arrest in pdf
• Cass. 9 november 2001 het hof van beroep dat tot staving van zijn beslissing ambtshalve het bestaan van een fout in aanmerking neemt, zonder dat middel aan de tegenspraak van de partijen voor te leggen, schendt artikel 1138, 2°, van het Gerechtelijk Wetboek en miskent het algemeen beginsel van het recht van verdediging
• Cass. 26 juni 2001, C.00.0137.N; 23 maart 2001, C.98.0063.N; 30 november 2000, A.C. 2000, nr. 657: De rechter die ambtshalve tot staving van zijn beslissing een geschil opwerpt zonder dat middel aan de tegenspraak van de partijen voor te leggen, miskent het beschikkingsbeginsel en het algemeen beginsel van het recht van verdediging;
• Cass. 21 september 2000, A.C. 2000, nr. 486: de rechter die een hogere onderhoudsbijdrage heeft toegekend dan er gevorderd werd - de indexeringen mede in aanmerking nemend - schendt artikel 1138, 2° van het Gerechtelijk Wetboek en miskent het beschikkingsbeginsel);
• Cassatie 7 januari 2000, A.C. 2000, nr. 15: De rechter vermag de door de partijen tot staving van hun vordering voorgedragen redenen ambtshalve aan te vullen, op voorwaarde echter dat hij geen geschil opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij zich enkel baseert op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd en dat hij noch het voorwerp, noch de oorzaak van de vordering wijzigt);
• Cassatie 17 september 1999, A.C. 1999, nr. 467; 1 maart 1999, A.C. 1999, nr. 122: De appèlrechter die, ondanks het akkoord van de partijen om de deskundigenopdracht, zoals zij door de eerste rechter werd vastgesteld, te wijzigen, beslist dat er geen grond bestaat tot wijziging van die opdracht, werpt een geschil op die de openbare orde niet raakt, waarvan in de conclusies van de partijen geen gewag wordt gemaakt en waarover de partijen geen uitleg hebben kunnen verstrekken.
Door aldus te oordelen, miskent de appèlrechter het beschikkingsbeginsel en het algemeen beginsel van het recht van verdediging);
• Cassatie 1 oktober 1998, A.C. 1998, nr. 425: wanneer de door een onrechtmatige daad benadeelde partij interest vordert op het voor de geleden schade verschuldigde bedrag, zonder aan te geven of het gaat om compensatoire dan wel om moratoire interest, kan de rechter die de aansprakelijke dader veroordeelt, oordelen dat de gevorderde interest compensatoire interest is, zonder artikel 1138, 2°, van het Gerechtelijk Wetboek, te schenden noch het beschikkingsbeginsel te miskennen;
• Cassatie 7 mei 1998, A.C. 1998, nr. 228: de verplichting van de rechter, die een uitkering na echtscheiding toekent, vast te stellen dat deze uitkering van rechtswege aangepast wordt aan de schommelingen van het indexcijfer van de consumptieprijzen, houdt in dat, als de eisende partij die aanpassing niet uitdrukkelijk vraagt, de rechter die de indexering toekent, hierdoor het beschikkingsbeginsel niet miskent;
• Cassatie 9 februari 1998, A.C. 1998, nr. 77: de rechter die een partij veroordeelt op basis van een bedrag dat tussen de door de partijen voorgestelde uitersten in ligt en die zijn beslissing op materiële elementen steunt die zij hem hebben medegedeeld, beslecht enerzijds een geschil dat hem is voorgelegd, en steunt anderzijds niet op eigen kennis van de zaak;
• Cassatie 30 juni 1997, A.C. 1997, nr. 311; 16 juni 1997, A.C. 1997, nr. 274: kent meer toe dan gevorderd werd, het arrest dat bij de omschrijving van de toegekende schadevergoeding een schadepost vermeldt, die door de eiser niet gevorderd werd, zelfs al is de totale gevorderde vergoeding hoger dan de toegekende vergoeding;
• Cassatie 24 februari 1997, A.C. 1997, nr. 104; 13 juni 1994, A.C. 1994, nr. 299: wanneer de vordering tot betaling van achterstallig loon gegrond is op het misdrijf niet betalen van loon, wijzigt de rechter het voorwerp van die vordering en miskent hij mitsdien het algemeen rechtsbeginsel van de autonomie der procespartijen door schadevergoeding toe te kennen; zie ook Ca22 april 1993, A.C. 1993, nr. 194; 19 januari 1989, A.C. 1988- 89, nr. 294; 22 januari 1987, A.C. 1986-87, nr. 300; Claeys Boúúaert, P., o.c., 984; Kirkpatrick, J., Larticle 1080 du Code Judiciaire et les moyens de cassation pris de la violation dun principe général de droit, o.c., 630.
• Cassatie 26 juni 2008: Het hof van beroep dat oordeelt dat de vordering van de eiser niet verjaard is, maar desondanks de slechts in ondergeschikte orde (voor het geval zou geoordeeld worden dat ze wel verjaard is) de door de eiser gevorderde gedingbeslissende eed aan de verweerder oplegt, schendt het beschikkingsbeginsel; de omstandigheid dat de eiser pas heeft laten gelden dat het hof van beroep ultra petita had beslist nadat de eed werd afgelegd, houdt niet in dat hij instemde met de eerdere beslissing van het hof; de eiser, die zich gegriefd voelde door het beleid van zijn zaak, vermocht er de voorkeur aan te geven slechts tegen de beslissingen van het hof van beroep op te komen nadat de zaak was afgehandeld.
• Hof van Cassatie, 1e Kamer – 26 juni 2008, RW 2009-2010, 994
samenvatting:
De rechter die ingaat op een subsidiair ingestelde vordering, los van de hypothese waarin de eiser die vordering instelde, miskent de partijautonomie.
tekst van het arrest
1. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan blijkt dat W.C. maar subsidiair gevorderd had de gedingbeslissende eed op te leggen aan de verweerder, namelijk voor het geval het hof van beroep zou oordelen dat de vordering van C. tegen G. zou verjaard zijn.
2. Het hof van beroep oordeelt dat er te dezen geen verjaring is, maar legt desondanks toch aan G. de gedingbeslissende eed op dat hij betaald had.
3. Het hof van beroep schendt zodoende het beschikkingsbeginsel. De omstandigheid dat de eiser pas heeft laten gelden dat het hof van beroep ultra petita had beslist nadat de eed werd afgelegd, houdt niet in dat de eiser instemde met de eerdere beslissing van het hof van beroep.
De eiser, die zich gegriefd voelde door het beleid van zijn zaak, vermocht er de voorkeur aan te geven slechts tegen de beslissingen van het hof van beroep op te komen nadat de zaak was afgehandeld.
4. Het onderdeel is gegrond.
• Cassate 24/12/2009 C09.0055.N juridat
1. De rechter is gehouden het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij enkel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent.
2. Het enkele feit dat de partijen de toepassing van een bepaalde wetsbepaling niet hebben opgeworpen, betekent niet dat zij die mogelijkheid bij conclusie hebben uitgesloten.
Het onderdeel, dat uitgaat van het tegendeel, faalt in zoverre naar recht.
3. De appelrechter overweegt dat "het de intentie van de partijen is in (maritieme) verzekering (van goederen afgesloten voor rekening van wie het aanbelangt) dat het strekt tot voordeel van degene die ter bestemming recht heeft op de afgifte van de goederen voor wat betreft schadegevallen die ontstaan tijdens het zeevervoer" en oordeelt dat de eiseres, die geen recht op afgifte van de goederen ter bestemming kon laten gelden, geen belang heeft ten aanzien van de eerste tot en met de zevende verweersters.
4. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt dat de stelling, die door de appelrechters wordt onderschreven, door de verweersters werd aangevoerd, zodat zij aan de tegenspraak van de eiseres werd onderworpen en het recht van verdediging van de eiseres niet werd geschonden.
Het onderdeel mist voor het overige feitelijke grondslag.
Cassatie 28/06/2018, C.17.0696.N, juridat
samenvatting
Er is geen miskenning van het recht van verdediging wanneer een rechter zijn beslissing steunt op elementen waarvan de partijen mochten verwachten dat de rechter ze in zijn oordeel zou betrekken en waarover zij tegenspraak hebben kunnen voeren.
Tekst arrest
Nr. C.17.0696.N
1. J.R.
2. T.B.
eisers,
tegen
V. DE BACKER ADVIESBURO bvba, met zetel te 2910 Essen, Dennenlaan 8,
verweerster,
I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF
Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen van 19 december 2016.
II. CASSATIEMIDDEL
De eisers voeren in hun verzoekschrift dat aan dit arrest is gehecht, een middel aan.
III. BESLISSING VAN HET HOF
Beoordeling
Eerste onderdeel
Eerste subonderdeel
1. De rechter is gehouden het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de par-tijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridi-sche omschrijving die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aange-voerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting op-werpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij en-kel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent. Het feit dat de partijen de toepassing van een bepaalde wetsbepaling niet hebben opgeworpen, betekent niet dat zij die mogelijkheid bij conclusie hebben uitgesloten.
2. Het algemeen rechtsbeginsel van het recht van verdediging wordt niet mis-kend wanneer een rechter zijn beslissing steunt op elementen waarvan de partijen, gelet op het verloop van het debat, mochten verwachten dat de rechter ze in zijn oordeel zou betrekken en waarover zij tegenspraak hebben kunnen voeren.
3. De verweerster heeft in haar appelconclusie aangevoerd dat aangezien vast-staat dat de eisers geen bodemattest hebben bezorgd, ook vaststaat dat de opschortende voorwaarde zich niet gerealiseerd heeft en de koop niet definitief tot stand is gekomen, zodat de beweerde schade niet in oorzakelijk verband staat met de fout die de verweerster als makelaar zou hebben begaan, doch wel met de eigen handelwijze van de verkopers.
4. De appelrechters oordelen dat de eisers nog steeds geen bodemattest voor-leggen, er bijgevolg niet met zekerheid kan worden vastgesteld dat de verweerster bij correcte toepassing van artikel 101 Bodemdecreet een onderhandse akte had kunnen opstellen en laten ondertekenen door de kopers, zodat de eisers niet slagen in het bewijs van het oorzakelijk verband tussen de fout van de verweerster en de gevorderde schade.
Zij steunen aldus op elementen, namelijk de afwezigheid van bodemattest en de invloed daarvan op het oorzakelijk verband tussen de fout van de verweerster en de gevorderde schade, waarvan de partijen, gelet op het verloop van het debat, mochten verwachten dat de appelrechters deze in hun oordeel zouden betrekken. Zij miskennen aldus het recht van verdediging niet.
Het subonderdeel kan niet worden aangenomen.
Tweede subonderdeel
5. Degene die schadevergoeding vordert moet bewijzen dat er tussen de fout en de schade, zoals die zich concreet heeft voorgedaan, een oorzakelijk verband bestaat. Dit verband veronderstelt dat, zonder de fout, de schade zich niet had voorgedaan zoals ze zich heeft voorgedaan. Er is bijgevolg geen oorzakelijk ver-band wanneer de schade zich eveneens zou hebben voorgedaan indien de ver-weerder de hem verweten handelwijze correct had uitgevoerd.
De rechter moet aldus bepalen wat de verweerder had moeten doen om rechtmatig te handelen. Hij moet abstractie maken van het foutieve element in de historiek van het schadegeval, zonder de andere omstandigheden ervan te wijzigen, en na-gaan of de schade zich ook in dat geval zou hebben voorgedaan. Indien de rechter daarbij vaststelt dat de schade zich op dezelfde wijze zou hebben voorgedaan of oordeelt dat zulks onzeker is, is er geen oorzakelijk verband tussen fout en schade.
6. De appelrechters oordelen vooreerst, zonder op dit punt te worden bekriti-seerd, dat de verweerster een contractuele fout heeft begaan door als makelaar de eisers, verkopers, niet de nodige informatie en bijstand te hebben verleend en er meer bepaald niet voor te hebben gezorgd dat voorafgaand aan het sluiten van de verkoopovereenkomst een bodemattest werd opgevraagd en meegedeeld aan de kopers.
Vervolgens oordelen zij dat:
- deze vaststelling niet volstaat om de gevorderde schadevergoeding toe te ken-nen aangezien de verweerster het oorzakelijk verband tussen de contractuele tekortkoming en de gevorderde schade betwist;
- de verweerster argumenteert dat zelfs indien artikel 101 Bodemdecreet zou zijn nageleefd, dit nog niet betekent dat een verkoopovereenkomst zou zijn tot stand gekomen;
- de opschortende voorwaarde van het voorleggen van een bodemattest waaruit blijkt dat er geen verontreiniging bekend is, volgens de verweerster niet vervuld is;
- met de verweerster moet vastgesteld worden dat er nog steeds geen bodemat-test voorligt waaruit geen bodemverontreiniging blijkt;
- er dus niet met zekerheid kan worden vastgesteld dat de verweerster in over-eenstemming met artikel 101 Bodemdecreet een onderhandse akte had kunnen opstellen en laten ondertekenen door de kopers;
- de eisers aldus niet slagen in het bewijs dat de koopovereenkomst wel geldig tot stand zou zijn gekomen indien de verweerster haar contractuele verplichtin-gen was nagekomen.
7. Door aldus te oordelen, vervangen de appelrechters, zonder daarbij de ande-re concrete omstandigheden te wijzigen, de foutieve gedraging van de verweerster door zijn rechtmatig alternatief, namelijk de hypothetische situatie waarin de ver-weerster bij toepassing van artikel 101 Bodemdecreet voorafgaand aan het sluiten van de koopovereenkomst een bodemattest zou hebben opgevraagd en zou hebben meegedeeld aan de kopers, en beslissen zij naar recht dat het bewijs van het oor-zakelijk verband tussen de contractuele tekortkoming van de verweerster en de gevorderde schade niet wordt geleverd.
Het subonderdeel kan niet worden aangenomen.
Tweede onderdeel
8. De in het eerste onderdeel vergeefs bekritiseerde redenen dragen de beslis-sing dat het oorzakelijk verband tussen de contractuele tekortkomingen van de verweerster en de door de eisers geleden schade niet is geleverd.
Het onderdeel kan niet tot cassatie leiden en is bijgevolg niet ontvankelijk.
Dictum
Het Hof,
Verwerpt het cassatieberoep.
Veroordeelt de eisers tot de kosten.
Bepaalt de kosten voor de eisers op 887,86 euro.
Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, eerste kamer,en in openbare rechtszitting van 28 juni 2018 uitgesproken
