De saisine van de rechter is de mate waarin de zaak bij de rechter aanhangig is.
In het erfrecht betreft de saisine de voorlopige inbezitneming of het voorlopige bezitsrecht over de nalatenschapsgoederen.
Het woord saisine wordt in het recht in twee betekenissen gebruikt:
1. De saisine in het erfrecht de onmiddellijke overgang van rechtswege van de goederen van de erflater op de erfgenamen bij het overlijden. Meer bepaald het recht van de erfgenamen en de algemene legatarissen om het bezit te nemen van de goederen, rechten en rechtsvorderingen van de overledene zonder enige formaliteit. Erfgenamen treden van rechtswege in het bezit van de nalatenschap (art. 724 oud B.W - 4.3 (nieuw) BW.).
De saisine betreft de voorlopige inbezitneming of het voorlopige bezitsrecht over de nalatenschapsgoederen.
De saisine of het bezitsrecht is het wettig verlenen van het bezit van de nalatenschap, na het loutere feit van het overlijden. Het gaat louter om het bezit in rechte, dat de feitelijke inbezitneming voorafgaat. Ze stelt de erfgerechtigde in staat om de goederen van de gehele nalatenschap in bezit te nemen met het oog op hun bewaring en hun voorlopig beheer, en heeft voorts tot gevolg dat het juridisch bezit van de erflater niet wordt onderbroken, ook al heeft de erfgerechtigde de feitelijke macht (nog) niet over de goederen van de erflater.
De saisine is ondeelbaar en slaat ze op de gehele nalatenschap. De aanvaarding van de nalatenschap – hetzij impliciet, hetzij uitdrukkelijk, hetzij onder voorrecht van boedelbeschrijving – werkt terug tot de dag dat de erfenis is opengevallen (art. 777 oud BW - 4.39 (nieuw) BW)). De aanvaarding verschaft (onverdeelde) eigendom van de (gehele) nalatenschap: alle erfgenamen zijn derhalve vanaf hun aanvaarding van de nalatenschap, van rechtswege in onverdeeldheid wat de erfgoederen betreft. De onverdeelde eigenaars van de nalatenschap zijn derhalve slechts gerechtigd op een breukdeel in die onverdeeldheid en dus niet op specifieke of concrete goederen uit die onverdeeldheid.
De saisine, noch de terugwerking van de aanvaarding van de erfenis tot de dag dat de erfenis is opengevallen (art. 777 oud BW - 4.39 (nieuw) BW)), houden evenwel op zich in dat de erfgenaam, de betrokken wapens vanaf het openvallen van de erfenis in zijn persoonlijk vermogen heeft ontvangen en in bezit heeft gekregen in de zin als is bedoeld in art. 11/2 van de Wapenwet. Geen van beide wettelijke regels houden immers op zich in dat de betrokken wapens het specifieke bezit (of eigendom) zijn van de erfgenaam.
Hoogstens kan worden gesteld dat de erfgenaam, in zijn persoonlijk vermogen een breukdeel in de onverdeelde nalatenschap heeft ontvangen, zonder dat dit meebrengt dat hem een bepaald goed, zoals de betrokken wapens, uit die onverdeeldheid toekomt.
Het is immers pas wanneer de werkzaamheden van de vrijwillige dan wel de gerechtelijke vereffening en de verdeling van de nalatenschap zijn afgesloten dat er, zoals blijkt uit art. 883 oud BW _ Art. 4.102 (nieuw) BW, zekerheid bestaat over het feit dat de betrokken goederen in het kavel van de erfgenaam zijn begrepen en de erfgenaam aldus die goederen in zijn persoonlijk vermogen heeft ontvangen.
Hieruit volgt dat het enkele criterium dat de nalatenschap is opengevallen en dat de erfgenaam de erfenis heeft aanvaard – hetzij impliciet, hetzij uitdrukkelijk, hetzij onder voorrecht van boedelbeschrijving – op zich niet tot gevolg heeft dat de erfgenaam, op het ogenblik van het openvallen van de erfenis de betrokken goederen in zijn bezit heeft gekregen.
De saisine heeft geen betrekking op het eigendomsrecht. Erfgerechtigden beschikken immers over een optierecht om te beslissen of en hoe ze de nalatenschap zullen aanvaarden, en dit gedurende, in theorie, dertig jaar Of ze eigenaar zullen of willen worden van de erfgoederen, staat dus niet vast
zolang de erfgerechtigden geen beslissing namen omtrent dat optierecht. (R. Barbaix Het nieuwe erfrecht 2017, p. 56, jurisquare [zie aldaar voor een verdere uitleg over de erfrechtelijke saisine])
• Bij gewone erfopvolging hebben de erfgenamen (artikel 724 oud B.W - 4.3 (nieuw) BW.) van rechtswege de saisine.. Met de erfgenamen wordt bedoeld de erfgenamen uit artikel 731 BW niet in nuttige orde en graad komen.
• Bij anomale nalatenschap hebben de anomale erfgenamen de saisine, weze het het beperkt tot de goederen die aan de wettelijke terugkeer onderworpen zijn.
• De algemene legataris en de algemeen contractueel erfgestelde hebben de saisine wanneer hij opkomt zonder reservataire erfgenamen of wanneer de erfgenamen verwerpen of onwaardig zijn (1006 oud BW - Art. 4.194, § 2, lid 1 (nieuw) BW).
De algemene legataris die aangesteld is bij notarieel testament, kan onmiddellijk het bezit nemen van de nalatenschapsgoederen nemen (indien er geen reservataire erfgenamen zijn. In afwezigheid van notarieel testament moet de algemeen legataris de inbezitstelling aan de rechter vragen. De saisine ten aanzien van meerdere algemene legatarissen is ondeelbaar.
In aanwezigheid van reservataire erfgenamen moeten de afgifte van het legaat vragen aan de reservataire erfgenamen.
Een legataris onder algemene titel evenmin als de legataris onder bijzondere titel hebben nooit de saisine. Zij zullen steeds de afgifte van het legaat dienen te vragen aan de erfgenamen.
Artikel 1026 BW voorziet in de mogelijkheid voor de erflater een tijdelijk bezitsrecht (oneigenlijke saisine) tijdelijk te laten toekomen aan de testamentuitvoerder.
Deze bepalingen werden niet gewijzigd ingevolge de wetswijziging van 09/09/2018 tot hervorming van het erfrecht.
Link naar bijdrage nieuwe erfrechtwet 31-07-2017
2. De saisine in het gerechtelijk recht: dit is een Franse term die vaak verkeerdelijk vertaald wordt door het vatten of aanhangig maken van de rechter, maar wel door de omschrijving: "de mate waarin de zaak bij de rechter aanhangig is". (Karl Hendrickx, De juristenkrant 209, 12 mei 2010, pagina 4).
Volgens Karl.Hendrickx strekt het niet tot aanbeveling het woord saisine in de tweede betekenis te gebruiken, maar hiervoor wel de langere omschrijving die hij voorstelt zijnde "de mate waarin de zaak bij de rechter aanhangig is". Omslachtig maar wel correct Nederlands, minder verwarrend en duidelijker voor de gewone burger.
zie ook: www.elfri.be - Artikel - Saisine in het erfrecht