Art. 542 Sw. 2024 (Inwerkingtreding 8 april 2026) Aanslag op de staatsordening stelt:
“De aanslag op de staatsordening is elke aanslag gepleegd met het oogmerk om de grondwettelijke staatsordening of de volgorde van de troonopvolging te vernietigen of te wijzigen, dan wel om de wapens te doen opnemen tegen een wetgevende vergadering of het grondwettelijk gezag.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 7.”
Commentaar:
Misdrijven tegen de staatsordening en de staatsmachten
Art. 542 Sw. 2024 herneemt artikel 104 Sw. 1867. De terminologie van deze bepaling werd in het Sw. 2024 evenwel enigszins gemoderniseerd.
Het begrip “regeringsvorm” wordt vervangen door “de grondwettelijke staatsordening”. Deze vlag dekt de lading beter. Waar “regeringsvorm” vooral doet denken aan de keuze tussen bijvoorbeeld een monarchie of een republiek, heeft het begrip “grondwettelijke staatsordening” duidelijker betrekking op alle fundamentele kenmerken van de staatsordening zoals die in de Grondwet vorm krijgt.
Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het vervangen van de representatieve democratie door een dictatoriaal staatsbestel of het vervangen van de Federale Staat door een unitaire staat. Uiteraard gaat het hier slechts om handelingen die vallen buiten het democratisch debat. Ook zaken die niet de fundamentele kenmerken van de staatsordening treffen, maar slechts bestaan in de het trachten te beïnvloeden van de werking van de Staat binnen deze principes (bijvoorbeeld door te trachten een minister tot ontslag te brengen, een wetswijziging af te dwingen, …) vallen hier niet onder. Dit begrip stemt overigens overeen met de invulling die in de rechtsleer vandaag reeds aan de notie “regeringsvorm” wordt gegeven.
De notie “Wetgevende Kamers” wordt in het Sw. 2024 vervangen door de term “wetgevende vergadering”. Op die manier worden ook, via de definitie in artikel 79, 25°, de parlementen van Gemeenschappen en Gewesten onder het toepassingsgebied gebracht. Deze uitbreiding is gepast nu zij een belangrijk deel van de wetgevende bevoegdheid van de federale kamers hebben overgenomen, op een vergelijkbare wijze worden verkozen en een controlebevoegdheid hebben ten aanzien van de uitvoerende macht.
Ten slotte wordt in het Sw. 2024 het “koninklijk gezag” vervangen door “het grondwettelijk gezag”. Hiervoor zijn verschillende redenen. Met “koninklijk gezag” wordt gedoeld op het verhinderen van de uitoefening van een grondwettelijk recht door de Koning. Hoewel grondwettelijk met “de Koning” in principe wordt gewezen op de Koning, onder politieke dekking van een minister, komt het meer hedendaags voor hier niet meer van het koninklijk gezag te spreken, maar van het grondwettelijk gezag en op die manier ook uitdrukkelijk de regering te viseren. Bovendien worden op deze manier ook de regeringen van Gemeenschappen en Gewesten beschermd door deze strafbaarstellingen. Verzet tegen vertegenwoordigers van het openbaar gezag die willen overgaan tot uitvoering van een beslissing van de overheid, valt hier niet onder. In dergelijk geval is er slechts sprake van weerspannigheid.
Dit misdrijf is per definitie een politiek misdrijf en moet dus, conform artikel 150 Grondwet, worden beoordeeld door de jury.
De straf onder elektronisch toezicht, probatiestraf of werkstraf zijn uitgesloten voor deze feiten zelfs bij aanneming van verzachtende omstandigheden.
Uittreksel uit het Strafwetboek 2024 (Inwerkingtreding 8 april 2026)
Titel 8. Misdrijven tegen de Staat en zijn functioneren
Hoofdstuk 1. Misdrijven tegen de staatsordening en de staatsmachten
Afdeling 1. Misdrijven tegen de staatsordening
Art. 542. Aanslag op de staatsordening
De aanslag op de staatsordening is elke aanslag gepleegd met het oogmerk om de grondwettelijke staatsordening of de volgorde van de troonopvolging te vernietigen of te wijzigen, dan wel om de wapens te doen opnemen tegen een wetgevende vergadering of het grondwettelijk gezag.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 7.
Art. 543. Samenspanning tegen de staatsordening
De samenspanning tegen de staatsordening is elke samenspanning met het oogmerk om een aanslag op de staatsordening te plegen.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 3.
Art. 544. Voorbereiding van een aanslag op de staatsordening
De voorbereiding van een aanslag op de staatsordening is:
1° elke samenspanning tegen de staatsordening die is gevolgd door enige opzettelijk aangenomen gedraging om de uitvoering ervan voor te bereiden;
2° elke opzettelijk aangenomen gedraging om de uitvoering van een aanslag op de staatsordening voor te bereiden.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 4.
Art. 545. Voorstel tot samenspanning tegen de staatsordening
Het voorstel tot samenspanning tegen de staatsordening is het opzettelijk voorstellen om samen te spannen tegen de staatsordening, zonder dat dit voorstel wordt aangenomen.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 2.
Art. 546. Aanvaarding van buitenlandse steun aan ondermijning van de essentiële nationale belangen
Aanvaarding van buitenlandse steun aan ondermijning van de essentiële nationale belangen is het beïnvloeden of trachten te beïnvloeden van een democratisch beslissingsproces, met het oogmerk om de democratische en grondwettelijke orde, de soevereiniteit of onafhankelijkheid van het Rijk, de veiligheid van de Staat, de verdediging van het Rijk, de internationale betrekkingen, het economisch of wetenschappelijk potentieel van het land of de werking van de besluitvormingsorganen van de Staat aan te tasten, ten dienste van een vreemde Staat of een persoon, onderneming of organisatie, uit het buitenland of onder controle van een vreemde Staat of van een persoon, onderneming of organisatie uit het buitenland:
1° door onwettige of frauduleuze middelen;
2° het ontvangen van giften of enig ander voordeel van een buitenlandse persoon of organisatie dat geheel of gedeeltelijk bestemd is om in het Rijk activiteiten die de voormelde belangen kunnen aantasten, te ontplooien.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 3.
Art. 547. Kwaadwillige aantasting van het overheidsgezag
Kwaadwillige aantasting van het overheidsgezag is het met kwaad opzet en in het openbaar aantasten van de bindende kracht van de wet of van de rechten of het gezag van de grondwettelijke instellingen en dit door het rechtstreeks aanzetten om een wet niet na te komen waardoor er een ernstige en reële bedreiging van de nationale veiligheid, de openbare volksgezondheid of de goede zeden is.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 1 wanneer zij betrekking heeft op een niet-strafrechtelijke wet, of een strafrechtelijke wet en een misdrijf strafbaar met een straf van niveau 2 of meer.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 2 wanneer zij betrekking heeft op een strafrechtelijke wet en een misdrijf strafbaar met een straf van niveau 5 of meer.
Afdeling 2. Misdrijven tegen een wetgevende vergadering
Art. 548. Verstoring van parlementaire werkzaamheden
De verstoring van parlementaire werkzaamheden is het opzettelijk in een lokaal van een wetgevende vergadering aannemen van een gedraging die van aard is de parlementaire werkzaamheden te verstoren, door een persoon die niet tot deze vergadering of haar diensten behoort.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 1.
Art. 549. Demonstratie in de buurt van een wetgevende vergadering
Demonstratie in de buurt van een wetgevende vergadering is elke gedraging, gesteld met het oogmerk om ongeoorloofde druk uit te oefenen op de parlementsleden of de normale werking van een wetgevende vergadering te verstoren, die bestaat uit:
1° een samenscholing in open lucht of individuele demonstratie in de buurt van een wetgevende vergadering;
2° het op onregelmatige wijze trachten te betreden van de buurt van een wetgevende vergadering op een moment waarop de toegang daartoe verboden is;
3° het overtreden van de besluiten, reglementen of verordeningen die in het bijzonder werden genomen met het oog op de handhaving van de rust en de orde in de buurt van een wetgevende vergadering.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 1.
Voor de toepassing van deze bepaling wordt als de buurt van een wetgevende vergadering beschouwd:
1° het gedeelte van het grondgebied van de hoofdstad dat de hierna vermelde openbare wegen omvat: Hertogstraat, Noordstraat (van de Leuvenseweg tot het Surlet de Chokierplein), IJzerenkruisstraat, Koningsstraat (van het kruispunt van de IJzerenkruisstraat, de Onderrichtsstraat en de Treurenberg tot het Koningsplein), Koloniënstraat (van de Koningsstraat tot de Jonkersstraat), Paleizenplein en Brederodestraat, alsook binnen het door die openbare wegen begrensde gebied;
2° het gedeelte van het grondgebied van de stad Namen dat de hierna vermelde openbare wegen omvat: place Kegeljan tot aan de rue Bord de l'Eau, rue Notre-Dame (van het place Kegeljan tot de rue de la Sarrasse) en de linkerzijde van de avenue Baron Louis Huart (van de rue de la Sarrasse tot het place Kegeljan), alsook binnen het door die openbare wegen begrensde gebied;
3° het gedeelte van het grondgebied van de stad Eupen binnen een perimeter van 200 meter rond de zetel van het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap, gelegen op het Platz des Parlaments 1 te Eupen.
Art. 550. Rechtvaardigingsgrond
Er is geen sprake van een demonstratie in de buurt van een wetgevende vergadering indien het gaat om samenscholingen die worden veroorzaakt door de vereisten van het verkeer, de uitvoering van een openbare dienst, de militaire optochten en wapenschouwingen, de plechtigheden, feesten en vermakelijkheden ingericht door de openbare overheid, de begrafenisplechtigheden alsook de bijeenkomsten waartoe een bijzondere machtiging werd verleend bij besluit van de burgemeester van de stad Brussel voor het gebied bedoeld in artikel 549, derde lid, 1°, van de burgemeester van de stad Namen voor het gebied bedoeld in artikel 549, derde lid, 2°, of van de burgemeester van de stad Eupen voor het gebied bedoeld in artikel 549, derde lid, 3°.
Afdeling 3. Misdrijven tegen de monarchie
Art. 551. Aanslag op het leven van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger
De aanslag op het leven van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger is elke aanslag die gericht is tegen het leven van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 8.
Art. 552. Aanslag op de persoon van de Koning
De aanslag op de persoon van de Koning is elke aanslag die gericht is tegen de persoon van de Koning.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 6.
Art. 553. Zware aanslag op de persoon van de Koning
De zware aanslag op de persoon van Koning is elke aanslag op de persoon van de Koning die een integriteitsaantasting van de derde graad of de dood dan wel een vrijheidsberoving tot gevolg heeft.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 7.
Art. 554. Aanslag op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger
De aanslag op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger is elke aanslag die gericht is tegen de persoon van de vermoedelijke troonopvolger.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 5.
Art. 555. Zware aanslag op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger
De zware aanslag op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger is elke aanslag op de persoon van de troonopvolger die een integriteitsaantasting van de derde graad of de dood dan wel een vrijheidsberoving tot gevolg heeft.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 6.
Art. 556. Aanslag op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie
De aanslag op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie is elke aanslag die gericht is tegen de persoon van de echtgenoot of echtgenote van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger, tegen de regent of tegen de ministers die, in de gevallen bij de Grondwet bepaald, de grondwettelijke macht van de Koning uitoefenen.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 4.
Elke aanslag op het leven van de in het eerste lid vermelde personen wordt bestraft als een voltooid misdrijf.
Art. 557. Zware aanslag op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie
De zware aanslag op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie is elke aanslag op de persoon van de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie die een integriteitsaantasting van de derde graad of de dood dan wel een vrijheidsberoving tot gevolg heeft.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 5.
Art. 558. Samenspanning tegen de monarchie
De samenspanning tegen de monarchie is elke samenspanning met het oogmerk om een aanslag te plegen:
1° op het leven van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger;
2° op de persoon van de Koning;
3° op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger;
4° op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van:
1° niveau 4 in de situatie omschreven onder het eerste lid, 1° en 2° ;
2° niveau 3 in de situatie omschreven onder het eerste lid, 3° ;
3° niveau 2 in de situatie omschreven onder het eerste lid, 4°.
Art. 559. Voorbereiding van een aanslag tegen de monarchie
De voorbereiding van een aanslag tegen de monarchie is:
1° elke samenspanning tegen de monarchie die is gevolgd door enige opzettelijk aangenomen gedraging om de uitvoering ervan voor te bereiden;
2° elke opzettelijk aangenomen gedraging om de uitvoering van een aanslag tegen de monarchie voor te bereiden.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van:
1° niveau 5 indien het gaat om een aanslag op het leven van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger of op de persoon van de Koning;
2° niveau 4 indien het gaat om een aanslag op de persoon van de vermoedelijke troonopvolger;
3° niveau 3 indien het gaat om een aanslag op de echtgenoot of echtgenote van de Koning of van de vermoedelijke troonopvolger of op waarnemers van de koninklijke functie.
Art. 560. Voorstel tot samenspanning tegen de monarchie
Het voorstel tot samenspanning tegen de monarchie is het opzettelijk voorstellen om samen te spannen tegen het leven of de persoon van de Koning of de vermoedelijke troonopvolger, zonder dat dit voorstel wordt aangenomen.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 2.
Art. 561. Majesteitsschennis
Majesteitsschennis is het met het oogmerk de beschermde persoon belachelijk te maken, smaden door daden, woorden, gebaren of bedreigingen van de Koning, de vermoedelijke troonopvolger of hun echtgenoot of echtgenote, dan wel de regent.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 1.
Afdeling 4. Gemeenschappelijke bepalingen
Art. 562. Onderdak verschaffen aan samenspanners of aanslagplegers
Het onderdak verschaffen aan samenspanners of aanslagplegers is het opzettelijk een onderdak, schuilplaats of vergaderzaal verschaffen aan personen die samenspannen of een aanslag voorbereiden of hebben gepleegd.
Dit misdrijf wordt bestraft met een straf van niveau 2.
Deze bepaling laat de toepassing van artikel 19 onverlet.
Art. 563. Strafuitsluitende verschoningsgrond
De persoon die voor het plegen van een aanslag en voor het aanvangen van enige vervolging een samenspanning, voorbereiding van een aanslag of een voorstel tot samenspanning en alle informatie waarover hij beschikt omtrent de omstandigheden en de daders van het misdrijf aan de overheid ter kennis brengt, wordt niet gestraft.