De strafuitvoeringsrechtbank (Surb.) is de rechtbank die toeziet op de uitvoering van de straffen, die door de hoven en rechtbanken worden uitgesproken. Een bijzondere kamer houdt toezicht op de internering die door een rechtsmacht wordt uitgesproken.Zij zijn een afdeling van de rechtbank van eerste aanleg.
Er zijn momenteel 6 strafuitvoeringsrechtbanken, waarvan sommige er twee kamers hebben.
• SURB Antwerpen: strafinrichtingen te Antwerpen, Hoogstraten, Merksplas, Turnhout, Wortel, Hasselt en Mechelen; -
• SURB Gent: strafinrichtingen te Brugge, Gent, Ruiselede, Ieper, Dendermonde, Oudenaarde en Beveren; -
• SURB Bergen: strafinrichtingen te Bergen, Doornik, Jamioulx, Namen en Leuze-en-Hainaut; -
• SURB Luik: strafinrichtingen te Lantin, Verviers, Aarlen, Hoei, Dinant, Saint-Hubert, Andenne, Marneffe en Marche-en-Famenne; -
• SURB Brussel (Nederlandstalige kamers): strafinrichtingen te Leuven en, indien het vonnis of arrest dat de zwaarste veroordeling oplegt in het Nederlands was, Berkendaal, Sint-Gillis en Vorst; -
• SURB Brussel (Franstalige kamers): strafinrichtingen te Nijvel, Itter en, indien het vonnis of arrest dat de zwaarste veroordeling oplegt in het Frans was, Berkendaal,
Wanneer de straf langer dan drie jaar duurt of bij een internering, zal de strafuitvoeringsrechtbank de modaliteiten toekennen. De strafuitvoeringsmodaliteiten worden toegekend door de strafuitvoeringsrechter indien de straf in totaal maximaal drie jaar duurt.
De strafuitvoeringsrechtbank heeft bevoegdheden met betrekking tot straffen van gedetineerden (veroordeelden), waarvan het uitvoerbaar gedeelte meer dan 3 jaar bedraagt, namelijk:
• het nemen van beslissingen omtrent strafuitvoeringsmodaliteiten,
- beperkte detentie
- elektronisch toezicht
- voorlopige invrijheid stelling
- voorwaardelijke invrijheidstelling
• de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank.
Vaak wordt daarbij de weg van de geleidelijkheid gevolgd, d.w.z. dat achtereenvolgens een strafuitvoeringsmodaliteit met meer vrijheid wordt toegestaan. Daarnaast neemt een bijzondere kamer van de strafuitvoeringsrechtbank (KBM) beslissingen in verband met de uitvoering van de internering (personen ten aanzien van wie de rechtbank de internering heeft uitgesproken).
Principieel moet iedereen die tot meer dan 18 maanden cel wordt veroordeeld, naar de gevangenis. Na een derde van de straf kan de gedetineerde een vervroegde vrijlating vragen (voor recidivisten na twee derden). Zes maanden voor de eventuele vervroegde vrijlaten, kan de gedetineerde aan de rechter vragen om de rest van de straf uit te zitten met een enkelband of met beperkte detentie. Die beslissingen komen toe aan de SURB’s.
Ook wie veroordeeld wordt tot een celstraf onder de 18 maanden, zal in principe naar de gevangenis moeten. Maar de veroordeelde kan wel onmiddellijk vragen naar een enkelband of beperkte detentie. De strafuitvoeringsrechter zal die vraag beoordelen op basis van de persoonlijkheid van de dader, de kansen op maatschappelijke re-integratie, vluchtgevaar en het gedrag ten opzichte van het slachtoffer.
Procedure
Deze procedure verloopt schriftelijk tenzij de strafuitvoeringsrechter beslist om de veroordeelde te horen. De strafuitvoeringsrechter moet uitspraak doen binnen de maand na ontvangst van het dossier. Als er bijkomende informatie nodig is, kan hij die termijn verlengen met een maand.