DE EIGENDOM VAN DE INTELLECTUELE ARBEID VAN DE WERKNEMER
De Auteursrechten
Principe de werknemer blijft eigenaar van zijn auteursrechten
Behoudens afwijkende geldige schriftelijke overeenkomsten is en blijft de werknemer eigenaar van de auteursrechten die tot stand komen ingevolge zijn intellectuele of artistieke arbeidsprestaties.
Voorbeelden:
• auteursrechten op foto’s, video’s, grafisch werk, tekeningen
• geschriften zoals artikels en bijdragen, teksten, handboeken, handleidingen, folders, brochures,
• logo’s, commerciële of andere slogans, tekeningen,
• websites, geluidswerken, audiovisuele werken,
• een advies geformuleerd door een bedrijfsjurist
• een marketingstudie opgesteld door een werknemer van de marketingafdeling,
• de grafieken opgemaakt door iemand van de salesdienst
Van het principe van het automatische eigendomsrecht van de werknemer kan afgeweken worden door een uitdrukkelijke overeenkomst mits: de creatie van het werk binnen het toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomst valt.
De afwezigheid van een overeenkomst over intellectuele rechten kan bijzonder vervelend zijn, vooral wanneer de werknemer in kwestie ondertussen niet meer bij het bedrijf werkzaam is.
De werkgever kan immers zonder toestemming van de (ex)werknemer geen gebruik mogen maken van de creaties van zijn (ex) bedienden, (ex)arbeiders of (ex)ambtenaren. Hij zal de rechten op een werk evenmin kunnen overdragen aan een derde opdrachtgever.
De bijzondere regeling
De bijzondere regeling is toepasselijk op bepaalde intellectuele rechten zoals tekeningen & modellen, databanken, computerprogramma’s en octroieerbare uitvindingen die een werkwijze of methodiek inhouden voor een bedrijfsproduct.
Voor deze intellectuele rechten geldt de omgekeerde regel als deze bij de auteursrechten. Deze bijzondere intellectuele rechten zijn eigendom van de werkgever wanneer de werknemer ze in het kader van zijn tewerkstelling en functie ontwerpt en wanneer en voor zover de werkgever deze rechten ook laat registreren.
Voor de uitvindingen dient een onderscheid gemaakt tussen dienstuitvindingen, afhankelijke uitvindingen en vrije uitvindingen.
Dienstuitvindingen zijn uitvindingen die tot stand komen ingevolge en tijdens zijn tewerkstelling,
Afhankelijke uitvindingen zijn uitvindingen die tot stand komen tijdens en verband houden met de tewerkstelling of met middelen van de werkgever
Vrije uitvindingen zijn uitvindingen die tot stand komen tijdens de vrije tijd van de werknemer en met diens eigen middelen
Er heerst betwisting in rechtspraak en rechtsleer in hoeverre overdracht van werknemer aan werkgever mogelijk en geldig is voor de vrije en afhankelijke uitvindingen zonder een vergoeding. Weze opgemerkt dat door gezag, leiding en toezicht over de werknemer waardoor de wilsvrijheid van de werknemer in vraag kan gesteld bij de ondertekening van een contract waarbij hij kosteloos afstand doet van intellectuele rechten.
Indien de stelling wordt aangenomen dat vrije en afhankelijke uitvindingen aan de werkgever toekomen dan vergt zulks ons inziens een contract dat voldoet aan volgende voorwaarden:
• Schriftelijk en ondubbelzinnig
• Geen algemene overdracht mogelijk
• De overgedragen rechten dien specifiek stuk per stuk worden aangeduid. Vb. recht op reproductie, recht op verspreiding op papieren drager, via TV, via digitale drager, commercieel/niet commercieel gebruik.
• Beperking in tijd, duur en ruimte (geografische afbakening) van de overdracht
• Vermelding van de vergoedingsregeling. Indien bepaald wordt dat de vergoeding deel uitmaakt van het loon, dient het loon duidelijk hoger te zijn dan dit voor werknemers die geen afstand van rechten doen of de facto door hun werkzaamheden geen intellectuele rechten creëren.
• Overdracht van de morele rechten is onwettelijk.
De werkgever heeft enkel een automatisch recht op de vermogensrechten, zijnde de exploitatierechten en niet op de morele rechten zoals het recht op vaderschap, het recht op naamsvermelding, recht op eerbied voor het werk). Weliswaar kunnen de morele rechten middels een overeenkomst ook aan de werkgever worden overgedragen, mits deze overeenkomst expliciet voorziet in de overdracht van de morele rechten.
Tips bij de opstelling van een contract tussen werkgever en werknemer inzake overdracht van intellectuele rechten:
Om discussies te vermijden is het aangewezen dat er concrete afspraken worden gemaakt
• mbt de aard van de overdracht (enkel materieel vermogensrechten of ook overdracht van morele rechten op de intellectuele rechten).
• mbt de vergoeding voor de overdracht. Er kan bepaald worden dat er geen vergoeding boven het salaris verschuldigd is in die zin dat de vergoeding in het salaris begrepen is. Let wel De inkomsten van de werknemer uit de overdracht van auteursrechten is onderworpen aan de (voordelige) bevrijdende roerende voorheffing van 15%. De uitsplitsing van de verloning van de werknemer in een loon en een vergoeding voor auteursrechten is dus een nuttig instrument.
• mbt de geografische toepassingsgebied en het tijdsgebonden karakter van de overdracht
• mbt de vergoedingswijze bij inbreuken
• mbt bijzondere discretie en geheimhoudingsverplichtingen
Procedure
De overdracht van intellectuele overdracht aan de werknemer kan in het arbeidscontract, in een bijlage bij het arbeidscontract, in een afzonderlijke overeenkomst in een CAO