Hesiodos (Oudgrieks: แผฉσฮฏοδος), ook wel Hesiodus (Latijn), is na Homeros de oudst bekende Griekse dichter. Weinig is er over zijn leven bekend; enkele biografische gegevens kunnen wellicht uit zijn werken worden afgeleid. Hesiodos leefde in het midden van de 8e eeuw v.Chr.
Hesiodos is geboren te Askra in Boeotië waar hij met zijn vader en zijn broer Perses een niet erg vruchtbare strook grond bewerkte. Het landgoed was bescheiden, de winters waren koud, de zomers ondraaglijk heet. Toch is het hier, in de buurt van de Helikon, dat Hesiodos zijn roeping als "dichter van de Muzen" heeft ontvangen.
Na de dood van hun vader ontstond er twist onder de broeders over de erfenis, er kwam een rechtsgeding, en het was Hesiodos die aan het kortste eind trok, wellicht door de corruptie van de plaatselijke machthebbers
De twee belangrijkste werken van Hesiodos zijn de "Theogonia" ("Godenstamboom") en de "Erga kai Hèmerai" ("Werken en Dagen"), allebei geschreven in dactylische hexameters. Ook nog paar andere gedichten, zoals de Catalogus van Vrouwen, zijn - waarschijnlijk ten onrechte - aan Hesiodos toegeschreven.
Theogonia (Θεογονία)
De Theogonia (1022 verzen) is een eerste schuchtere poging om orde te scheppen in de verwarde Griekse godenwereld van Homeros, door de goden in genealogieën te rangschikken en aldus tevens tot een coherent wereldbeeld te komen.
Hesiodos ziet de evolutie in functie van de wisselende wereldheerschappij, eerst in handen van Ouranos, dan van Kronos en ten slotte van Zeus.
Deze evolutie is op Zeus gericht: in hem wordt de grote wereldorde voltooid die voor alle tijden vastgelegd is.
Zo zijn de levensvoorwaarden ontstaan waar de mens zich moet doorworstelen: allerlei kwalen omringen hem, maar Zeus waakt over het recht, zij het met harde hand.
Onderwerp:
De theogonie is een eerste autoritaire poging om orde te scheppen in de organisch gegroeide Griekse godenfamilie, door de goden in Genealogieën te rangschikken en aldus tevens tot een coherente ontstaansgeschiedenis van de wereld te komen. Hesiodus ziet de evolutie in functie van de wisselende kosmische heerschappij, eerst in handen van Uranus, dan van Kronos, en tenslotte van Zeus.
Deze evolutie is op Zeus gericht: in hem wordt de grote kosmische en wereldorde voltooid die voor alle tijden vastgelegd is. In de ultieme machtsstrijd, de Titanomachie, dat veel gelijkenissen vertoont met de Myceense en zelfs Kretenzische piramidale staatsstructuur, waakt Zeus (vader) als sacrale koning met harde hand over het door hem ingestelde Recht.
Ontstaan van de wereld volgens Griekse Mythologie:
Voordat er een aarde was, was er slechts Chaos, een zwarte afgrond die gevuld was met nevel en donkere wolken. Uit Chaos ontstonden drie oergoden: Gaia (aarde), Tartaros (de donkere afgrond onder de aarde) en Eros (de liefde).
Gaia baarde drie dingen: de gebergten, de zee en de hemel. Uit de verbinding tussen aarde en hemel ontstonden de Titanen, drie Cyclopen en drie honderdarmige reuzen. Ouranos, de vader van deze schepsels, haatte zijn kinderen. Hij vermoordde hen en verbande hen naar de Tartaros. Gaia kon dit niet aanzien en overtuigde één van zijn zonen, de Titaan Kronos, om hem van de troon te stoten. Uit de bloeddruppels van de gewonde Ouranos die op de grond vielen, ontstonden de Erinyen (furiën, wraakgodinnen) de vreselijke Giganten (reuzen) en de Melische nimfen, die zowel zegen als vloek brachten.
Nadat Kronos zijn broers had bevrijd uit de Tartaros trouwde hij met zijn zus Rheia. Die schonk hem drie dochters: Hestia, Demeter en Hera en twee zonen Hades en Poseidon. Kronos vreesde echter dat zijn kinderen hem, net als hij bij zijn vader had gedaan, van de troon zouden stoten. Daarom verslond hij elk kind direct nadat het geboren was. Zijn vrouw wilde toch een kind baren dat vrij zou kunnen leven. Toen ze op het punt stond om het zesde kind te baren, ging ze naar Kreta waar ze het kind verstopte in de bergen. Haar man gaf ze een steen gewikkeld in doeken die hij meteen verslond.
Zeus groeide op in zijn schuilplaats en werd er gezoogd door de geit Amalthea. Alles ging voorspoedig en toen hij volwassen was geworden, ging hij naar zijn vader en dwong hem zijn broers en zussen weer uit te braken. Toen zijn vader dit had gedaan, ging hij samen met zijn broers en zussen de strijd aan met Kronos en de Titanen. Zeus kreeg echter ook hulp van een aantal Titanen, want Kronos had een aantal van hen verbannen en deze wilden nu ook wraak nemen. Zeus, zijn broers en een aantal Titanen lagen gelegerd op de Olympus. De vijand Kronos lag met de rest van de Titanen gelegerd op Othrys. Zeus wist met de door de Titanen gesmede bliksemschichten de vijand in de Tartaros te krijgen.
Volgens Griekse bronnen vond er uiteindelijk een verzoening plaats van de Olympiërs met de Titanen, die genade kregen van Zeus en samen met hun heerser Kronos werden overgeplaatst naar de Eilanden der Gelukzaligen. De Titanen die in de strijd om de wereldheerschappij samen met hun kinderen de zijde van de Olympiërs hadden gekozen, onder andere Okeanos en Themis, konden hun oude aanzien en rechten behouden.
Theogonia lezen in het Nederlands
Hesiodus, De geboorte van de Goden, Werken en dagen & De wedstrijd tussen Homeros en Hesiodos, trad. annot. W. Kassies, Amsterdam, 2002. ISBN 9025320422
Werken en Dagen (Ἔργα καὶ Ἡμέραι)
Uitgangspunt van de Werken en Dagen (829 verzen) is de ruzie tussen Hesiodos en zijn broer Perses. Het vertoont geen streng systematische structuur: veeleer gaat het om een reeks gedachtenassociaties.
De gedachtegang volgt twee hoofdlijnen:
• een oproep tot Perses om hun twist te staken leidt tot beschouwingen over de eerbiedwaardigheid van de door Zeus gestelde rechtsorde;
• een oproep tot diezelfde Perses om op een eerlijke wijze in zijn levensonderhoud te voorzien leidt tot een verheerlijking van gestage arbeid en van het landbouwersleven.
Perses had zich immers op de scheepvaart toegelegd, die volgens Hesiodos een stiel voor geldlustige avonturiers was, in tegenstelling tot het harde, eerlijke landbouwersleven.
Hij beschrijft de boerenkalender, doorspekt met algemene zedenspreuken en eindigt met een opsomming van gunstige en ongunstige dagen.